Мамлакатимиз матбуотида мактаб таълими соҳасидаги ислоҳотларнинг муаммо ва ютуқлари кенг ёритилмоқда. Бу борадаги ислоҳотларнинг бориши, мавжуд муаммолар, кутилаётган ўзгаришлар барча фуқаролик жамияти институтлари, мутасаддилари, ижтимоий тармоқлар фаоллари иштирокида кенг муҳокама қилинишини тақозо этади.
Айрим саволларга жавоб олиш мақсадида Тошкент шаҳри Шайхонтоҳур туманидаги 19-мактаб директори Райхона Хамидовна Колунчаковага мурожаат қилдик.
РС: Бугунги кунда мактаб таълими сифатини оширишга нима тўсқинлик қилмоқда?
Р.Х..: Ажабланарлиси шундаки, муаммолар технология соҳасидаги тараққиёт билан боғлиқ. Илгари муҳандислик ва технология билимларидаги авлодлар ўртасидаги фарқ унчалик катта эмас эди. Энди фарқ жуда катта ва ҳар доим ҳам катта авлод фойдасига эмас. Бугунги болалар илгари мавжуд бўлмаган ахборот технологиялари билан тўйинган дунёда ўсиб бормоқда. Ахборот технологияларининг гуллаб-яшнаган даврида ўсган болалар учун одатий, эскирган ўқитиш усулларига қизиқиши қийин. Болаларнинг янги ахборот технологиялари соҳасидаги билимлари замонавий мактаб таълимига янги талабларни қўяди.
Баъзида лаёқатсиз ўқитувчилар бор. Мактабда «тасодифий одамлар» бўлмаслиги керак. Биз машиналар ёки бошқа маҳсулотлар ишлаб чиқармаймиз. Биз ёш авлодни тарбиялаймиз, шунинг учун бу ишни кўнгил билан қилиш керак.
Шунингдек, мактаб таълимининг ривожланишига тўсқинлик қиладиган тўсиқ – бу педагогикадан узоқ одамларнинг педагогик жараёнга аралашиши.
Табиийки, техник ресурслар ҳам талаб қилинади. Мактабимизда интерфаол доскалар мавжуд ва улар ёрдамида олиб борилаётган дарслар болалар учун қизиқарли. Таълимни ривожлантиришда асбоб-ускуналар муҳим рол ўйнайди.
РС: Салбий жараёнларнинг таълимга таъсирини минималлаштириш учун нима қилиш керак?
Р.Х.: Ўқитувчи – бу муайян тайёргарликни талаб қиладиган иш. Энди уларни тайёрлаш сифатига қўйиладиган талаблар бироз камайди. Илгари талаблар қаттиқроқ эди. Ҳар бир дарс унинг дақиқама-дақиқа режасини талаб қилди. Менимча, ўқитувчи ҳар бир дарсга пухта тайёргарлик кўриши керак.
Ўқитувчилар малакасини ошириш тизими мавжуд, лекин менимча, уни қайта кўриб чиқиш керак. Мактаб таълими сифатини ошириш учун ўқитувчиларни тегишли даражада тайёрлаш, жумладан, олий ўқув юртидан кейинги кадрларни ҳам тайёрлаш зарур.
Р.С.: Ўзбекистон Республикаси президенти ташаббуси билан ўқитувчиларнинг мажбурий меҳнатига барҳам бериш жараёни давом этмоқда. Ҳозир бу қандай ҳолатда?
Р.Х.: Илгари мажбурий меҳнат бизга одатий ҳолдек туюларди. Микро-участка, пахта териш ва бошқалар одатдагидек қабул қилинар эди. Энди вазият тубдан ўзгарди. Таққослашда ҳаммаси маълум, ҳозир ўқитувчини ҳурмат қилишади, мажбурий меҳнат йўқ. Бу президентимизнинг улкан хизматлари – ўқитувчиларнинг мажбурий меҳнатига айнан унинг ташаббуси билан барҳам берилди. Ўқитувчилар ўзларининг хавфсизлигини ҳис қила бошладилар, касбга ҳурмат сезиларли даражада ошди.
РС: Ушбу мавзу бўйича энг муҳим саволни ҳам, унинг жавобини ҳам ўзингиз беринг.
Р.Х.: Мен мактаб таълимида энг муҳими баркамол ёш авлодни тайёрлаш ва тарбиялаш, деб биламан. Педагогик амалиётимдан бир воқеани эсламоқчиман. Бир пайтлар болалар билан нега ўқитувчилар куни бор деган саволни муҳокама қилган эдик. Шунда биз ҳаётда ҳар бир инсоннинг ўқитувчиси ёки ўқитувчилари бўлган деган хулосага келдик. Шу касбни танлаганимдан фахрланаман. Сўнгги пайтларда мактаб таълими соҳасида кўп ишлар қилинди ва менимча, фуқаролик жамияти давлатнинг бу саъй-ҳаракатларини қўллаб-қувватлаши керак, чунки келажакда бу авлод Ўзбекистоннинг келажагини белгилайди.
Хулоса
Мактаб таълими у ёки бу даражада барча фуқароларга тегишли. Суҳбатда ўқитувчиларнинг кам маоши, синфларнинг тўлиб-тошганлиги – ҳанузгача муҳокама қилинмоқда ва ҳал этилмаган.
Мактаб директори ахборот технологиялари соҳасидаги тараққиёт, мактаб тизимининг замон талабларидан орқада қолиши натижасида юзага келган чуқурроқ мактаб таълими муаммосини номлади. Илгари мактаб таълими ўзининг ортидан ёш авлодни “тортиб, кўтарган” бўлса, ҳозир ахборот технологиялари гуллаб-яшнаган даврда, аксинча, мактаб ёшлардан орттда қолмоқда.
Ҳатто энг ашаддий танқидчилар ҳам замонавий мактаб бир неча йил олдинги мактабдан фарқ қилишини тан олишади. Бироқ, ижобий ўзгаришлар бор, фуқаролик жамиятининг мактабга таъсири кўп марта ошди. Бу келажакка умид билан боқишга асос беради.
Ринат Сагитов
Uzbek