Пекин Вашингтон ва Москва ўртасидаги зиддиятга аралашишдан қўрқади
«Хитой Россия билан НАТОга қарши бирлашган фронт яратмоқчи эмас. Икки мамлакат ўртасидаги ҳарбий алоқалар стратегик шерикликнинг устуни бўлиб хизмат қилади. Аммо партиялар ҳарбий блокларга қўшилмаслик принципига риоя қилишади ва ҳеч ким билан қарама-қаршилик қилишни хоҳламайдилар» -дейди ХХР мудофаа вазири.
Келтирилган, ушбу шарҳ Россия президенти Владимир Путиннинг рус-хитой иттифоқи ташкил қилиниши ҳақидаги сўзларини унутмаган хориж матбуоти ва хитойлик мутахассисларни тинчлантиришга қаратилган. Аслида, Пекин бундай вариантни рад этиб, Вашингтонга у билан ўзаро келишмовчиликларни ҳал қилишга умид қилаётганини билдирмоқда.
«Сўз чумчуқ эмас, у учиб кетади, уни тутолмайсан.»- Путин
Яқинда бўлиб ўтган интервьюсида ушбу мақолни келтирган Путин октябрь ойида Россия-Хитой иттифоқи тўғрисида айтган ўз сўзларини деярли унутди «Сиз ҳар хил ўйлашингиз мумкин. Биз муносабатларимизни ўзаро таъсир ва ишонч асосида қурилганидан келиб чиқдик» дейди у.
Хитой ва Ғарбдаги таҳлилчиларнинг Россия Федерацияси билан ХХР ўртасида ҳарбий битим тузиш ғояси ҳали ҳам давом этмоқда. Америкада, National Interest ва бошқа нашрларда Вашингтонга қуйидагича маслаҳат берилган.
«Россияга босим ўтказишда ҳаракат қилманг, акс ҳолда биз уни Хитой аждарининг чангалига соламиз».
Пекиндаги Хитой ижтимоий фанлар академиясининг ходими Ченг Йижун давлат раҳбарларини Россия билан иттифоқни қабул қилмасликга чақирди. «Ҳарбий иттифоқлар Совуқ Урушдан қолган мерос бўлиб, Хитой уларнинг таркибига кириши учун қонуний эҳтиёж йўқ. НАТО Хитойга эмас, СССРга қарши туриш учун яратилган. Ва ҳозирга қадар ушбу ташкилот Хитойнинг асосий манфаатларига зарар етказмаган. Агар иттифоқ пайдо бўлса, у Пекинни Европа ва Россия ўртасидаги тўқнашувларга тортади », – дея огоҳлантиради Ченг.
Шунингдек, бошқа хитойлик мутахассислар Москва Пекинни Ғарбга қаршилик кўрсатиш ниятида иттифоқ яратишга ишонтириши мумкинлигидан қўрқишини айтади.
Шанхайлик ҳарбий эксперт Ни Лесюннинг сўзларига кўра, фақат уруш олиб бормоқчи бўлган мамлакатлар ҳарбий иттифоқ тузишни режа қилишади. Бу билан улар ўзларини бурчакка ҳайдаб, музокаралар учун зарур бўлган жойдан маҳрум қилмоқдалар деб ҳисоблайди.
Пекиндаги ҳарбий мутахассис, исмини ошкор қилмаслик шарти билан «Соутҳ Чина Морнинг Пост» газетасига интервью берди. Мутахассиснинг сўзларига кўра, Си ва Путин бир-бирини энг яхши дўст деб аташади. Аммо ХХР раҳбари Хитой ва СССР ўртасида бўлиниш қандай содир бўлганлигини яхши эслайди. Хитой раҳбари Путин билан шахсий алоқада, аммо у АҚШ президенти Жозеф Байден билан ҳам алоқада.
«Шуниси эътиборга лойиқки, хитойлик таҳлилчиларнинг алянс ҳақидаги салбий мулоҳазалари Гонконгда нашр этилган газета томонидан эълон қилинган. Ва Хитой Коммунистик партиясининг марказий органи бўлган «Халқ журнали» ва ҳукумат идоралари Мудофаа вазирлиги вакили нутқининг фақат шу қисмини ошкор қилди, у ерда ХХР ва Россия ўртасидаги ҳарбий алоқаларнинг ижобий томонлари ҳақида гаплашган. Суҳбатда уларнинг «ўзаро ҳурмат, адолат, холислик, ҳамкорлик ва ютуқ» га асосланганлиги таъкидланди.
Хўш, бу баёнот нимани англатади ва нега энди айтилмоқда?
Россия Фанлар академиясининг Узоқ Шарқшунослик институти етакчи илмий ходими Василий Кашин ИНГ билан суҳбатда қуйидагиларни таъкидлади: «Узоқ вақт давомида Россия ва Хитой ташқи сиёсатининг маърузалари иттифоқлар ғоясини танқид қилишга асосланган эди. Блок тушунчасининг ўзи эскирган деб айтилган, ҳамда Россия НАТО эскирган ва кераксиз ташкилот деб таъкидлади. Хитой ҳам Америка иттифоқ тизимини танқид қилди. Шунинг учун, томонлар иттифоқ тузишлари мумкинлигини тан олишмайди. Агар уларнинг муносабатлари бирлашишга хос хусусиятларга эга бўлса ҳам, улар риторика даражасида: «Бу бошқача, бу жуда яқин шериклик, ўзаро ёрдам ва дўстлик», дейишади.
Аслида, Россия Федерацияси ва ХХР 2001 йилги келишувда кўрсатилган мажбуриятларни бажариши шарт. Унда томонлардан бирига таҳдид бўлган тақдирда, таҳдидни йўқ қилиш бўйича маслаҳатлашувлар ўтказиш зарурлиги айтилган. Агар сиз АҚШ-Япония шартномаси ёки НАТО шартномасини кўриб чиқсангиз, у ерда мажбуриятлар ноаниқ. Россия-Хитой келишувидаги матн бу ерда уларникидан унчалик фарқ қилмайди.
Нега энди бу масала кўтарилди?
Кашиннинг сўзларига кўра, бу РФ ва ХХРга тобора кўпроқ босим ўтказилаётгани билан боғлиқ. Ва мумкин бўлган иттифоқ ҳақида мулоҳаза юритиш – бу рақибларни қўрқитишнинг бир усули.
Uzbek