Қайта тикланадиган энергетика бўйича Халқаро агентлик (IRENA) Renewable Power Generation Costs in 2018 қайта тикланадиган энергетикани иқтисод қилиш бўйича янги тўлиқ ҳисоботни эълон қилди.
Қайта тикланадиган энергия, бутун дунё бўйлаб энергия эҳтиёжларини қондириш учун тобора рақобатлашувчи воситага айланиб бормоқда. Ҳисоботнинг асосий хулосаси шундай бўлиб, унда Агентлик маълумотлар базасида мавжуд бўлган маълумотларга асосланган ва у 17000 га яқин генерация лойиҳалари ва қайта тикланадиган энергияни олди-сотдиси бўйича 9000 та танлов ва шартномалар параметрларини ўз ичига олган.
2018-йилда барча тижорий аҳамиятга эга қайта тикланадиган энергия ишлаб чиқариш технологияларининг нархи (LCOE) пасайган. Қуёш концентрацияли иссиқлик энергия (CSP) бўйича ўртача ўлчамда 26%, биоэнергетика 14%, қуёш фотоэлектр ва ер усти шамол энергетикасида 13%, гидроэнергетика соҳасида 12%, геотермал ва офшор шамол энергетикасида 1% камайди.
Давомийлик билан харажатларнинг қисқартириш натижаси, қайта тикланадиган энергетикани декарбонизация қилиш ва иқлимий мақсадларга эришиш учун арзон ечим эканлигини яна бир карра қайд этмоқда. IRENA глобал маълумотлар базасига кўра, 2020 йилда бутун дунёда ишга тушириладиган қуёш фотоэлектрик қурилмаларнинг бешдан тўрт қисми ва ер усти шамол энергияси қувватларининг учдан чорак қисми, энг арзон ҳисобланган янги кўмир, газ объектлари ва дизель генераторларидан кўра арзонроқ электр энергияси билан таъминлаб беради.
Ҳисоботнинг айрим хулосалари:
Шамол ва қуёш фотоэлектр энергияси, қазиб олинадиган ёқилғиларга асосланган ҳар қандай генерацияга нисбатан молиявий кўмаксиз ҳам қисман арзонроқдир. Масалан, ҳисоботнинг манабу “асосий” жадвалида умумлаштирилган дунё бўйича маълумотларида қайта тикланадиган энергия технологиялар орқали олинадиган (LCOE) электр энергиясининг нарҳининг (LCOE), LCOE иссиқлик генерациясига (горизонтал чизиқли) нисбатан қуйидагича солиштирилгани келтирилган:
Янги қуёш ва шамол қурилмалари, ҳатто мавжуд (амортизацияланган) кўмирда ишлайдиган электр станцияларининг эксплуатацион харажатларидан ҳам борган сайин арзонлашиб бораверади. Масалан, 2020 йилда электр энергия сотиб олиш ва сотиш шартномалари (PPA) ва қуёш фотоэлектр энергиясида (IRENA маълумотлар базасидаги лойиҳалар) баҳоларининг ўртача баҳоси бир киловатт-соат учун $ 0.048 ни ташкил қилади ва кўмир ёқилғили станцияларининг белгиланган эксплуатацион харажатларидан, таҳминан умумий қувватда 700 гигаватт (ГВт) пастроқ бўлади.
Материк шамол энергияси учун ўхшаш кўрсаткич – $ 0.045 / кВт соат бўлиб, кўмир ишлаб чиқариш қуввати учун белгиланган эксплуатацион харажатларидан 900 ГВтга паст бўлади.
Паст ва мунтазам равишда камайиб бораётган харажатлар, қайта тикланадиган турлардиган энергия манбалари, энг муҳим иқлимий мақсад йўлида энергетика соҳасини декарбонизациялаш учун рақобат асосига айлантирмоқда.
Қуёш фотоэлектр ва материк шамол энергиясининг прогнозлари, қайта тикланадиган энергия манбалари бўйича пайдо бўлаётган янги маълумотларга кўра қайта кўриб чиқилишда давом этмоқда ва бундан ташқари, қайта тикланадиган энергия манбалари изчил равишда олдинги истиқболда кутилганларидан кўра ижобий кўрсаткичларга қараб ошиб бормоқда.
Тенденцияларнинг шарҳи билан бир қаторда, ҳисоботда харажатларнинг таркибий қисмлари батафсил таҳлил қилинган.
Қуйидаги жадвалда мамлакатлар ва сарф-харажатлар моддалари бўйича саноат миқёсидаги фотоэлектр қуёш электр станцияларининг капитал харажатларини кўриб чиқамиз:
Кўриб турганингиздек, мамлакатлар орасидаги фарқлар жуда катта – энг паст капитал харажатлар (Ҳиндистон) ва энг юқорисидан (Канада) уч марта фарқланади. Россиядаги кўрсаткичига эътибор беринг.
IRENA баҳолаши бўйича, саноат миқёсидаги фотоэлектр энергетика соҳасида глобал сармояларнинг ўртача ўлчамли харажатлари 2018 йилда 1 кВт / соат га пасайган ва 1210 долларни ташкил этган:
2018-йилда ишга туширилган лойиҳалар учун қуёш энергиясидаги ўрнатилган куч коеффициенти (ЎКК) ҳисобларининг ўртача ўлчами 18% ни ташкил этди. 2010 йилда бу кўрсаткич 14 фоизни ташкил этганди.
Материк шамол энергетикасига дунё сармоёсининг ўртача ўлчами 2018 йилда ўрнатилган қувват учун киловатт-соатига 1,497 долларни ташкил этди:
Турбиналар нархига қарладиган бўлинса, IRENA томонидан қайд этилишича Хитойда жами 500 АҚШ доллари / кВт, дунёни қолган қисми эса ўртача 855 АҚШ долларни ташкил қилади.
2018 йилда материк шамол энергияси лойиҳаларининг ўрнатилган куч коэффициенти (ЎКК) ўртача ўлчами 34% ни ташкил қилади, шундан офшор шамол энергетикаси 43% ни ташкил қилади.
Uzbek