Facebookнинг вазифаси «дунёни бир-бирига яқинлаштирмоқ» дир. “Libra” деб номланган рақамли валютани ишга тушириш режалари АҚШ президенти Дональд Трамп ва Конгрессдаги Демократик мухолифлари билан бирга бутун дунёдаги марказий банкирларни ва молиявий регуляторларни бирлаштиришга муваффақ бўлди. Яхшиямки, улар бу ғояга шубҳа билдиришади. Бироқ, Facebook ҳозирда «Bitcoin» га қараганда анча зерикарли бўлган криптовалюта деб номланган «барқарор танга» ни амалга киритишда ёлғиз эмас. Баъзи регуляторлар Facebook нинг ҳақиқатан ҳам глобал валютани яратиш учун 2 миллиарддан зиёд фойдаланувчиларидан фойдаланиши мумкинлиги ҳақидаги фикрига қарамасдан, бошқа таҳлилчилар, “Libra” каби барқарор танга ҳеч қандай кенг истеъмолга чиқа олмайди дейдилар.
Ўзгармас қийматдаги тангалар қандай бўлади?
Рақамли валюталар криптографик валюталар олдида турган энг катта муаммолардан бирига йўл қўймаслик учун мўлжалланган: уларнинг ўзгарувчанлиги. Bitcoin тўрт ой ичида тахминан 20,000 дан 6,000 долларга тушиб кетди – бу нархларнинг ўзгарувчанлиги реал амалиётлар учун деярли яроқсиз эканлигини кўрсатиб турибди. Кўплаб барқарор тангалар ўз қийматини бошқа валютадаги активларга, масалан, АҚШ доллари ёки миллий валюталардаги қиймат билан боғлайди. Уларнинг асосий вазифаси ушбу активни ўз ҳолидаги қиймат билан уларнинг танга қийматини сақлаб қолишдир. Бугунги кунга келиб, энг машҳур пул “Teter”дагиларнинг фикрига қараганда, нархи бир неча цент билан фарқ қилган ҳолда долларнинг резервини қўллаб-қувватлай олиши мумкин.
“Libra” режаси нима?
Facebookнинг айтишича, “Libra” паст даражадаги қимматли қоғозлар савдосига ва доллар, евро, фунт ва йен каби анъанавий давлат валюталари савдоси билан узвий боғлиқ бўлиб, 2020-йилгача чиқиши кутилмоқда. Libra занжир асосида яратилган рақамли танга деб номланади ва бу Facebook фойдаланувчиларига пул юбориш ёки пул олиш ёки хизматларга ҳақ тўлаш имконини беради. Асосий мақсадларидан бири ижтимоий тармоқлардан ташқарида ҳам фойдаланишнинг уддасидан чиқиш ҳамда истеъмолчилар охири оқибат такси ёки бир стакан кофе учун ҳам мана шу валютадан фойдаланган ҳолда ҳақ тўлай олишларига эришишдир.
Эътирозлар нимада?
Барқарор тангалар икки криптовалюта ва анъанавий молия дунёси ўртасида кўприк бўлиши мумкин. Улар, одамлар ва компаниялар ўртасида пул ўтказишни осонлаштиради натижада хизмат нарҳлари сезиларли даражада пасаяди. Бу эса айнан шу хизмат билан шуғулланувчи бошқа шахслар ва компанияларга бўлган талабни камайтиради.
Бошқа сабаблар ҳам борми?
Эҳтимоли, шундай. Сўнгги йилларда Facebook даромадларининг ўсиши секинлашди ва рекламадан ташқари пул топишнинг янги усулларини қидирмоқда. Libra потенциал тўлов ва тижоратда даромад олишнинг янги имкониятларини очиши мумкин. Visa Inc. va Uber Technologies Inc. каби Таржимаи ҳолдаги Фаcебоокнинг либра дастуридаги ҳамкорлари ҳам ўз манфаатларига эга: агар либра тўловлари бизнесини бузса, масалан, Виса карта каби, улар энг камида, бузилишнинг бир қисми бўлишни йа’ни бунда ўзининг ҳам ҳиссаси бўлишини хоҳлайди.
Libra қандай ишлайди?
Facebook ҳамкорлари билан биргаликда “Libra Association»нинг устидан криптовалюта назоратини ўтказади. Улар биргаликда занжир тизими асосида ўтказмаларни текшириш ва рўйхатга олишни онлайн тарзда занжирли асосда олиб боради. Bitcoin, Ether ёки бошқа машҳур криптовалюталардан фарқли ўлароқ Libra ҳамкорлик аъзоларининг назорати остида бўлади.
Бунга қарамай, Facebook даги лойиҳани бошқарадиган Девид Маркус (Devid Marcus) регулятор ва сиёсатчиларнинг муаммоларини ҳал қила олишга ўзини қодир деб ўйлайди. Сенатдаги кўрсатмасидан олдин чиқарилган баёнотда, у барча масалалар ҳал бўлмагунча валютани жорий этмаслигини ваъда қилди. Агар Facebook муваффақият қозонса, у янги жаҳон валютасини, яъни йен ва доллар билан бир қаторга қўйиши мумкин, бироқ у марказий банклар томонидан тартибга солинмаган бўлади. Регуляторлар ва сиёсатчиларни ташвишлантираётган нарса ҳам айнан шудир.
Хавфсизлик ва махфийлик масалалари барчаси оддийгина онлайн тарзда бўлади. Аммо, энг катта қийинчилик одамларни аслида уни ишлатишга жалб қилишда бўлиши мумкин. Bitcoin каби шифрланган пуллар буни уддасидан деярли чиқа олмади. Ҳатто янада барқарор Tеtеr асосан савдогарлар томонидан бозорда беқарорлик даврида ўз активларини сақлаб қолиш учун ишлатилади. Ҳозирда Facebook томонидан тасвирланган хизмат, яъни «сиз матнли хабар жўнатишингиз мумкин» деб номланган хизмат учун аллақачон компаниялар томонидан таклифлар тушмоқда.
Uzbek