Александр Князев: Ташиeвнинг баёноти провокацион ва қабул қилиниши мумкин эмас.
“Қирғизистон Миллий Хавфсизлик Давлат Қўмитаси раиси Камчибек Ташиeв Ворух ҳақидаги баёноти асосан провокацион: номақбул бўлган нарсани бошқа томонга таклиф қилиш, барча музокаралар жараёнини қасддан боши берк кўчага олиб боришни англатади. Ва агар атайлаб қилинмаса, демак, бу шунчаки мутлақо қобилиятсизлик ва содир бўлаётган воқеаларни холисона баҳолаш қобилиятининг етишмаслигидан далолат беради», – деди Asia Plus га Яқин Шарқ ва Марказий Осиё бўйича сиёсатшунос ҳамда эксперт Александр Князев.
«Тожик томонининг бу вазиятда жим туриши «қирғиз томонининг конструктив эмаслиги, юмшоқ қилиб айтганда, ўзини тутиши ўзини оқламоқда: нега энди деярли ҳал қилиб бўлмайдиган муаммоларни янада оғирлаштирмоқдамиз, уруш эълон қилмаяпмиз. Аммо бу баёнот, менинг кузатувларимга кўра, Душанбедан расмий позициясидан қатъи назар, тожикистонликларнинг қирғизларга қарши миллатчилик мазмунини тез ва жуда кескинлаштирди. Ўйлайманки, Қирғизистон томонидан тегишли реакция узоқ кутилмайди, демак можаро потенциалининг умумий даражаси ошади», -деб ҳисоблайди эксперт.
Князевнинг айтишича, на қирғиз ва на тожик томони бу муаммоларни ҳал қилишга тайёр эмас, чунки турли даражадаги қарама-қаршиликлар тўпланиши жуда узоқ вақтдан бери давом этиб келмоқда – шахсий кундаликдан то мамлакатлар аро алоқаларгача.
«Бундай чегара-ҳудудий муаммоларни ҳал қилишнинг ягона усули – бу тенг миқдордаги баҳсли ҳудудларнинг келишилган алмашинуви. Бошқа вариантлар оддийгина мавжуд эмас, аммо ҳозирда, эҳтимол амалдорларнинг ҳар доим ҳам етарли даражада хатти-ҳаракатларини ҳисобга олмаганда, бу жуда кам кўринади. Иккала томон ҳам аҳолига зарур компенсация бериш билан цвилизациялашган алмашинув учун ресурсларга эга эмас ва бу муқаррар равишда янги можароларни келтириб чиқаради, ҳар бир ҳолатда ижтимоий хусусиятга эга бўлади, аммо, албатта, тасвир ёрдамида талқин этилади» – деди Князев.
Унга кўра, қирғизистон аҳолиси орасида ким айбдор, тожик аҳолиси орасида ким айбдор деб топилишини тахмин қилиш қийин эмас. Эслатиб ўтамиз, ўтган ҳафта Қамчибек Ташиев Қирғизистон Тожикистонга чегара ҳудудидаги муаммоларни ҳал қилишнинг иккита вариантини таклиф қилганини айтганди.
«Биринчидан, биз қонуний равишда анклав чегараларини ўлчаймиз ва у энди ўсмайди ҳамда Оқ-Саи қишлоғидан ўтиб кетишга тайёр. Иккинчиси янада қаттиқроқ – биз Ворух анклавини алмаштиришга тайёрмиз. Агар улар бизга 12 минг гектарлик анклавнинг ушбу ҳудудини қолдириб юборсалар, биз 12 минг гектарни Боткен вилоятининг бошқа туманлари – Лейк ва Боткенда беришга тайёрмиз. Ҳатто ушбу сайтларнинг рўйхатини ҳам бердик. Аммо ҳозирча тожик томони жавоб бермаяпти», – деди Ташиев матбуот анжуманида.
Бугунги кунга қадар тожик томони унинг баёнотига расман изоҳ бермаган, шунингдек, 16-17 март кунлари бўлиб ўтган Суғд вилояти Гулистон шаҳрида икки давлат комиссиясининг йиғилиши тафсилотларини келтирмаган. Аммо, бу баёнотдан тожикистонлик жамият ҳаяжонланди: ижтимоий тармоқлар фойдаланувчилари # Ворухнеэхчангес флешмобини бошлашди ва ўз ерларини ҳар қандай йўл билан ҳимоя қилишга тайёр эканликларини эълон қилишди.
Ушбу мавзуда мутахассислар ва журналистлар, маданият арбоблари, собиқ амалдорлар ҳам сўзга чиқишди. Хусусан, Тожикистон Ташқи ишлар вазирлигининг собиқ раҳбари Ҳамрохон Зарифий Қирғизистон Миллий хавфсизлик давлат қўмитаси раҳбарининг шахсияти тўғрисида гаплашиб, унинг баёнотини тўлиқ бемаънилик деб атади.
Uzbek