Йўқолган авлод – икки уруш (Биринчи Жаҳон уруши ва Иккинчи Жаҳон уруши) ўртасида пайдо бўлган тушунчадир. Бу Эрнест Ҳемингуей, Эрих Мария Ремарк, Луи-Фердинанд Селин, Анри Барбюс, Ричард Олдингтон, Эзра Паунд, Жон Дос Пассос, Френсис Скот Фицжералд, Шервуд Андерсон, Томас Вульф, Натаниэль Вест, Жон Оҳара каби ёзувчиларнинг лейтмотивига айланди.
Йўқолган авлод – бу 18 ёшида фронтга чақирилган, кўпинча мактабни тугатмаган ва вафот этиши эрта бўлган ёшлар. Урушдан кейин бундай одамлар кўпинча тинч ҳаётга мослаша олмадилар, кўп ичдилар, ўз жонига қасд қилдилар ва баъзилари ақлдан озишди.
Ушбу атама Гертруде Штейнга тегишли. Кейинчалик, у Эрнест Ҳемингуейнинг «Сиз билан доим бирга бўладиган байрам» романидаги эслатиш туфайли машҳур бўлди:
«Биз Канададан қайтиб келиб, Нотре Дам де Шанда ўтирдик, Мисс Стейн ва мен, ҳали ҳам яхши дўст эдик, у йўқолган авлод ҳақида гапирди. Эски «Форд»нинг «Т» модели бор. Мисс Стейн ўша йиллари ҳайдаган, олов билан нимадир рўй берди, урушнинг сўнгги йилида фронтда бўлган ва ҳозир гаражда ишлаган ёш механик уни тузатишга улгурмади ёки эҳтимол, у ўз навбатидан ташқари Фордни таъмирламоқчи эмас эди. Қандай бўлмасин, унда sérieux етарли эмас эди ва Мисс Штейннинг шикоятидан кейин уй эгаси уни қаттиқ танқид қилди, уй эгаси унга: «Ҳаммаларингиз – génération perdue!» Мана сизлар ким экансизлар! Ва барчангиз шундайсиз!», деди Мисс Стейн, – урушга борган барча ёшлар. Сиз йўқолган авлодсиз.»
Бу, Ғарбда 1914-1918 йилларда урушга борган ва мамлакатга ақлий ёки жисмоний ногирон бўлиб қайтган ёш фронт жангчиларининг номи. Уларни «уруш қурбонлари сифатида ҳисобга олинмаганлар» деб ҳам аташади. Фронтдан қайтиб, бу одамлар яна нормал ҳаёт кечира олишмади. Уруш даҳшатларини бошдан кечиргандан сўнг, ҳамма нарса уларга аҳамиятсиз ва фойдасиз бўлиб туюлди.
1930-31 йилларда Ремарк «Қайтиш» романини ёзади. Унда Биринчи Жаҳон Урушидан кейин ўз ватанига қайтиш ҳақида гап кетади. Бу роман энди нормал хаёт кечиролмайдиган ва ҳаётнинг барча бемаъниликлари, шафқатсизликлари, ахлоқсизликларини сезган ҳолда, ҳанузгача қандай қилиб бўлсада яшашга ҳаракат қилаётган ёш аскарлар ҳақида.
«Уч дўст» романида у йўқолган авлоднинг қайғули тақдирини башорат қилади. Ремарк бу одамларнинг аҳволини тасвирлайди. Қайтиб келгач, уларнинг кўплари эски уйларининг ўрнида қўним топдилар, аксарияти қариндошлари ва дўстларидан айрилди. Урушдан кейинги Германияда ҳалокат, қашшоқлик, ишсизлик, беқарорлик ва асабий муҳит ҳукмронлик қилди.
Ремарк, шунингдек, «йўқолган авлод» вакилларига ўзига хос хусусият беради. Бу одамлар қаттиқ, қатъий ва фақат ўзига хос ёрдамни тан олишади, аёллар билан истеҳзо қилувчи ва таъсирчанлик ҳиссиётлардан олдинда турувчи кишилардир.
Муаллиф: Маҳмуджон Тоҳиров
Uzbek