Россия-Ғарб можаросининг фаол босқичи деярли етти йилдан бери давом этмоқда – ва шу йиллар давомида кўплаб маҳаллий мутахассислар бир вақтнинг ўзида ғазабландилар. Қримни қўшиб олган ва шу билан халқаро ҳуқуқнинг Америка талқинига қарши бўлган Москва нафақат ўзи учун, балки ўша хитойлик учун ҳам курашди – атайин эмас, балки холисона шундай бўлди. Ҳа, Россия бағрикенг руҳдир, лекин бу дегани, у Хитойнинг оғзи учун каштанни оловдан судраб чиқиши ёки Ўрта Ернинг эркин, суверен давлатлари Американинг либерал-тоталитар тузумига ураётган найзанинг учига айланиши керак дегани эмас.
Ушбу хатти-ҳаракатлар хитойликларни Қўшма Штатлар билан тўғридан-тўғри зиддиятдан халос қилди, аммо шу билан бирга америкаликларга хитойнинг заифлик ҳисини туғдирди. Улар Хитойга қарши иқтисодий санкцияларни қўлладилар, унга қарши урушларини эълон қилдилар, инсон ҳуқуқлари тўғрисида доимий равишда саволлар туғдирдилар ва ҳеч қачон «ташвиш» ва суст жавоб чораларидан бошқа ҳеч нарса олмадилар.
Янги дунё билан
Савол Россиянинг хитойлик ҳаракатлари ёқадими ёки йўқми? Баъзиларга албатта ёқади. ХХРнинг кескин фаоллашиши Курил масаласида унчалик қатъиятли бўлмайдиган японларни тинчлантиради. Бу Хитойнинг олдида Россиянинг аҳамиятини оширади – Америка-Хитой қарама-қаршилиги қанчалик жиддий бўлса, Хитой Россиянинг энергия манбаларига (етказиб бериш йўллари нуқтаи назаридан хавфсиз) ва Марказий Осиёда Москва томонидан кафолатланган барқарорликка муҳтож бўлади. Россия Федерациясининг халқаро майдонни қўллаб-қувватлаши ҳақида гапирмаса ҳам бўлади. Бу шуни англатадики, Хитой буларнинг барчаси учун кўпроқ пул тўлашга тайёр – инвестициялар, технологиялар ва бошқа бартер имкониятлари билан. Аммо, энг муҳими, ХХРнинг тобора кучайиб бораётган тажовузкорлиги ниҳоят америкаликларни Хитой ва Россияни бир вақтнинг ўзида ушлаб туриш учун ресурслари йўқлигига ишонтиради, бу чеклов фақат иккала рақибни бир-бирининг бағрига босади. Ва кейин, эҳтимол, Байден маъмурияти ақлли одамларни тинглаши мумкин – ва агар у Москвани тинч қўймаса, ҳеч бўлмаганда Россия-Америка муносабатларига озгина бўлса ҳам рационалликни келтириб чиқаради, «мен курашаман, чунки Мен курашаман” Бироқ, Хитой ташқи сиёсатининг уйғонишининг барча афзалликлари учун унинг камчиликлари ҳам бор. Масалан, Пекиннинг янада агрессив сиёсати Шарқий Осиёда ҳарбий зиддиятнинг кучайишига олиб келади. Японияни, Жанубий Кореяни, Ветнамни ва Хитойни душман давлат деб биладиган бир қатор бошқа давлатлар ҳарбийлаштириш курсини ўташи мумкин. Ва кўплаб ҳудудий можаролар шароитида Жанубий Хитой денгизидаги баҳсли оролларда ҳарбий базаларни яратиш амалиёти бу уруш билан тўла. Шу жумладан, одатий бўлмаган уруш ҳам – ахир, бир қатор штатларда ҳарбийлаштириш ядровий ҳид билан содир бўлиши мумкин. Жанубий Корея дарҳол Японияни таъқиб қилади ва бундан кейин ҳам тобора кўпайиб боради.
Агар кимдир Россия давлатда воситачи ролини ўйнаши мумкинлигига ишонса. ХХР ва бир қатор ваколатлар ўртасидаги муносабатларни нормаллаштириш, бу нотўғри. Пекиннинг принципиал позицияси шундаки, у воситачиларга ва кўп томонлама форматларга муҳтож эмас. У мамлакатлар билан муаммоларни икки томонлама асосда ҳал қилишни афзал кўради.
Бундан ташқари, агар америкаликлар ўз вақтида рус сиёсатининг векторини ўзгартирмаса, унда АҚШ-Хитойнинг агрессив қарама-қаршилигида Москва бетарафликни сақлаб қололмайди ва Пекин билан қаттиқ боғланиб қолади. Бу унинг бошқа давлатлар билан муносабатларини ёмонлаштиради. Шундай қилиб, ўша Ҳиндистонда (ХХРнинг минтақавий рақиби), мамлакат Хитой билан жуда яқин алоқалари туфайли Россия билан муносабатларга камроқ ишониши керак деган овозлар аллақачон эшитилмоқда. АСЕАН мамлакатлари ҳам худди шундай позицияни эгаллаши мумкин. Яъни, аслида Россия қарама-қарши бўлмаган давлатлар билан кераксиз можарога тортилади.
Uzbek