Шу ойнинг бошида Алоқа, ахборот технологиялари ва оммавий ахборот воситаларини назорат қилиш федерал хизмати (Роскомнадзор) Твиттер-нинг секинлашишини эълон қилди. Бироз вақт ўтгач, бўлим Россия қонунларини бузганлиги сабабли бошқа Интернет-ресурсларнинг ишини секинлаштириши билан ҳам таҳдид қилди.
Агар апрель ойининг ўрталарига қадар Роскомнадзор тақиқланган маълумот деб ҳисоблаган 3 мингдан ортиқ ёзувларни, шу жумладан регуляторга кўра болалар порнографияси, ўз жонига қасд қилишга ва гиёҳвандлик ташвиқотига даъват этган ёзувларни ўчирмаса, Твиттер ўзи блокировка қилиш билан таҳдид қилмоқда.
Бу содир бўлаётган воқеалар ахлоқни муҳофаза қилиш билан деярли боғлиқ эмас, аксинча Россия ҳукумати унинг назорати остида бўлмаган хорижий ижтимоий тармоқларда жилов қўйишга уриниш нияти ҳақида гапиради, дейди экспертлар. Фақат 700 мингга яқин россияликлар Твиттердан фаол фойдаланиб, уни Россиядаги энг кам дунё миқёсидаги ижтимоий тармоқ ва натижада ҳокимият учун энг қулай денгиз чўчқасига айлантирмоқдалар.
Тажриба қандай ўтди
Роскомнадзор ҳисоботига кўра, «трафикни пессимация қилиш» бўйича биринчи операция муваффақиятли якунланди: 100% мобил қурилмаларда ва 50% стационар компьютерларда Твиттерда расмлар, аудио ва видео ёзувларни юклаб олиш тезлиги секинлашди.
Аммо баъзилари бошқача баҳслашади. Кўпгина Твиттер фойдаланувчилари носозликларни пайқашди, деб хабар беришди ОАВ Довндетецтор веб-сайтидаги маълумотларга асосланиб, Интернетнинг ёмон ишлаши ҳақида шикоятларни ёзади. Шу билан бирга, ҳуқуқ ҳимоячиси Павел Чиков томонидан ўтказилган сўров натижаларига кўра, респондентларнинг 44 фоизи ҳеч қандай ноқулайлик ҳис қилмаган – деярли ўзларини ҳис қилганлари каби.
Санкцияларнинг самарасизлиги, барча провайдерлар ўз тармоқларини Интернет-трафикни фильтрлайдиган махсус ускуналар билан жиҳозламаганлиги билан изоҳлаш мумкин, деб ёзади «Ведомости».
Аммо Твиттер-да ҳужум бошланганидан кўп ўтмай, бошқа кўплаб Интернет-манбаларга, шу жумладан Роскомнадзорнинг ўзи, Кремль, Дума ва бир қатор тижорат компаниялари веб-сайтларига кириш имкони бўлмади. Баъзи кузатувчилар буни «пессимизация» нинг ён таъсири деб ҳисоблашди, аммо расмийлар муваффақиятсизликка бошқа сабабларни келтирдилар.
Твиттер Россия босимига қочиб қутулди. Компания болаларнинг жинсий эксплуатацияси, ўз жонига қасд қилишни тарғиб қилиш ва гиёҳванд моддалар савдосига тоқат қилмайдиган сиёсат борлигини айтди. Бошқа томондан, ижтимоий тармоқ «тармоқдаги умумий алоқани чеклашга уринишлар» дан хавотир билдирди.
Бироқ, хабарларга кўра, хизмат ҳисоб эгаларига регуляторнинг даъволари тўғрисида хабар беришни бошлади ва баъзи ёзувларни ўчиришни талаб қилди (баҳсли ёзувларга кириш тақиқланганда). Роскомнадзор бу ҳаракатларни Америка томони томонидан «мутлақо ёмон бўлган … маълумотларнинг мавжудлигини» кеч тан олиш деб атади ва Твиттер мунозарали таркибни жуда секин ўчириб ташламоқда деди. Бу шуни англатадики, манба ҳали ҳам тақиқ билан таҳдид қилинмоқда.
Твиттердаги босимни нима тушунтиради?
Роскомнадзорнинг сабр-тоқатини тўкиб юборган сўнгги нарса Твиттернинг «ўспириннинг ўз жонига қасд қилиш куни» ҳақидаги хабарларни блокировка қилишдан бош тортиши бўлди, бу февраль ойининг охирида кўплаб ота-оналар ва расмийларни хавотирга солган, дейилади расмий версияда.
ТикТок ва бошқа ижтимоий тармоқларда #3 март хештеги билан хабарлар пайдо бўлганидан кейин ҳаяжон бошланди, улар ўша куни содир бўлиши мумкин бўлган вояга этмаганлар орасида оммавий ўз жонига қасд қилиш тўғрисида.
Топилган ушбу твитларнинг аксарияти аҳмоқона ишлар қилмасликка ёки болалар тақдири учун ташвиш билдиришга ундайди. Бироқ, баъзи хабарлар (масалан, ўлим ҳақидаги ғамгин шеърлар) ноаниқ кўриниши мумкин. Улар бировни ўлишга ундашга қодирми ёки йўқми – бу очиқ савол.
«Бу тўлғазиш эмас, балки юқоридаги ҳаракатлар томонидан қўллаб-қувватланадиган оддий ваҳима», – деди ижтимоий антрополог Александра Архипова, 3 мартга нисбатан қўрқувни ривожланишини ўрганиб чиқди.
Олимнинг сўзларига кўра, Интернетда болаларни тузоққа солувчи даҳшатли манипуляторлар ҳақидаги миш-мишларнинг даврий тўлқинлари кўпинча шаҳар афсоналарига асосланган ва таҳдидни бўрттириб кўрсатмоқда. Натижада, «ахлоқий ваҳима» уни қўзғатган ҳодисадан кўра кўпроқ зарар етказиши мумкин.
Хусусан, ҳукумат цензурани кучайтириш, сиёсий рақибларини обрўсизлантириш ёки хаёлий душманларга қарши жамият ҳимоячиси сифатида ҳаракат қилиш учун катта параноядан фойдаланиши мумкин.
Uzbek