Владимир Путин Россияни чет эллик меҳнат муҳожирлари учун қулай мамлакатга айлантирмоқчи. Албатта мигрантлар фаровонлиги учун эмас, рус миллий манфаатлари учун.
Яқинда Россия президенти Владимир Путин тожикистонлик ҳамкасби Эмомали Раҳмон билан билан суҳбатлашди. Ушбу суҳбатда улар Тожикистоннинг Россияга экспортининг асосий қисми бўлган – меҳнат муҳожирларини ҳам муҳокама қилди.
«Биз одамларни қулай ҳис қилишлари учун ҳамма нарса қилаяпмиз. Иқтисодиётнинг барча соҳаларида ишчиларимиз етарли эмас»- деди Россия Президенти.
Дипломатик тилдан халқчил тилга таржима қилинса, демак, Россия Федерацияси Марказий Осиё мамлакатларидан меҳнат муҳожирлари оқимини рағбатлантиришни давом эттиради. Россия аҳолисининг катта қисми ва экспертлар ҳамжамияти салбий ёки ўта салбий муносабатда бўлган оқим.
Баъзилар ижтимоий-иқтисодий харажатлар ҳақида гапиришади. Ахир, ҳозирда ҳақиқатан ҳам қўлларимиз етишмаяпти. Тўғри, бу алоҳида минтақаларга тегишли. Масалан, Москва. Шу билан бирга, бир қатор минтақаларда, ҳатто Марказий федерал округда жойлашган жойларда ҳам ишсизлик даражаси юқори. Россия ҳукумати биринчи навбатда Россия Федерацияси фуқароларининг ижтимоий ва иқтисодий фаровонлиги тўғрисида ғамхўрлик қилиши кераклиги сабабли, улар меҳнат ресурсларининг ҳаракатчанлигини ташкил этишга мажбурдирлар.
Арзон ижарага бериладиган уй-жойларни яратиш дастурлари, меҳнат қонунчилигидаги ўзгаришлар, иш берувчиларни рағбатлантириш, Россия фуқароларини ёллаш учун ва ҳоказо. Расмий маълумотларга кўра, 2020 йилда Россиядан келган тожикистонлик меҳнат муҳожирлари ўз уйларига 348 миллион доллар, ўзбеклар эса 913 миллион доллар ўтказганлар.
Баъзиларни миллий ва маданий жиҳатлар ташвишлантиряпти. Улар Украина, Белоруссия ёки ҳатто Молдовадан келган руслар билан деярли фарқ қилмайдиган муҳожирлардан хавотирда эмас. Улар Жанубий Кавказ ва Марказий Осиёдан меҳмон ишчиларининг кириб келишидан хавотирда. Маданияти, тили, урф-одатлари ва ҳаттоки эътиқоди бошқа одамлар, уларнинг аксарияти рус тилини одатдагидек билишмайди. Ва Россияда жиноятчилик даражасини кескин ошириб бораётган одамлар ҳам деб ўйлашади.
Бошқаларни эса сиёсий жиҳат ташвишга солмоқда. Гап шундаки, ўша Тожикистон ва Ўзбекистон асосан Россияга муҳожирларни экспорт қилиш ҳисобига яшайди. Гап нафақат ўтказилган пулларда (тожикистонлик меҳмон-ишчиларнинг трансфертлари уларнинг миллий бюджетининг барча харажатлар моддаларининг 13 фоизига, ўзбекларники эса 7 фоизига тенг бўлган) эмас, балки ижтимоий жиҳатларга ҳам тегишли.
Марказий Осиё республикаларида одамлар жуда кўп ва иш жойлари жуда оз, шунинг учун Россиянинг меҳнат бозори бўлмасдан уларни ижтимоий беқарорлик ва тартибсизликлар кутмоқда. Натижада, Москва Марказий Осиёни муаммолардан халос қилмоқда, аммо на Тожикистон раҳбарияти, на Ўзбекистон раҳбарияти (Қирғизистон ҳеч бўлмаганда Eвроосиё Иттифоқига киради) томонидан миннатдорчилик билдирмайди. Яъни на сиёсий садоқат, на Россия бизнеси учун имтиёзлар. Ва энди Москва хайрия ишларини бажариш учун тўғри шаклда эмас.
Муҳожирларга қарши иккита далил билан рози бўлиш мумкин. Биринчидан, Россия ҳокимиятининг меҳнат ресурслари ҳаракатчанлиги билан мунтазам ва мақсадга мувофиқ равишда шуғулланиши зарурлиги. Ҳа, бу қийин ва миллий иқтисодиётнинг бир қатор сегментларида жиддий ислоҳотларни талаб қилади.
Шунингдек, бу узоқ вақт талаб этади, ҳатто психологик даражада ўзгаришларни талаб қилади. Ҳа, бу коррупцияга қарши ҳақиқий курашни ва иш ҳақини кулранг жойлардан ташқарига чиқариш учун жиддий ҳаракатларни талаб қилади. Аммо буларнинг барчаси миллий хавфсизлик масаласидир, чунки минтақаларда ишсизлик саратон ўсмаси сингари бутун танага таъсир қилади.
Аввал маҳаллий, кейин федерал даражада. Ишсизлик бу ҳам сотиб олиш қобилиятининг пасайиши, ҳам демографик вазиятнинг ёмонлашуви, шунингдек популизмга ва муаммоларни ҳал қилишнинг радикал усулларига бўлган интилиш, шунингдек турли хил инқилобий воқеаларни қабул қилиш ва қўллаб-қувватлашга психологик тайёрликдир.
Иккинчидан, Россия ҳокимиятининг Ўрта Осиё республикаларига ҳисоб-китоб қилишни истамаслиги ҳақида гапирадиганлар ҳақ. Дарҳақиқат, Москва қўшни давлатларнинг элиталарини ўзларининг суверен осмонидан туширишдан уялади. Бунинг сабаблари жуда кўп (ҳам Совет ўтмиши хотирасини қўзғатишни истамаслик, ҳам Марказий Осиёнинг айрим раҳбарларининг амбицияларини кўриб чиқиш ва постсовет ҳудудида янги тўқнашувларни қабул қилишни истамаслик). аниқ.
Марказий Осиё республикаларини қутқариш бўйича хизматлари учун Москвага яхши маош берилмаяпти. Албатта, Россияни Марказий Осиё давлатларининг беқарорлиги қизиқтирмайди, аммо бу инқилобларнинг биринчи қурбонлари ҳали ҳам маҳаллий одамлар бўлади.
Ҳа, мигрантлар Россия Федерациясидан ташқарида жуда кўп пул юборишади. Бироқ, улар уларни хайрия ёрдами сифатида эмас, балки ишлари учун қабул қилишади. Унинг доирасида уйлар қурилади, кўчалар тозаланади, умумий овқатланиш корхоналари ишлайди. Ҳокимиятдан шунчаки нарсаларни тартибга солиш талаб қилинади – иш ҳақи ва трансфертларни кулранг схемалардан чиқариши, иш берувчиларни солиқ тўлашга мажбур қилишлари керак.
Келажакда, албатта, ушбу маҳсулотни Россия Федерацияси фуқаролари томонидан яратилиши мақсадга мувофиқдир, аммо бу содир бўлгунча, «мигрантлар мамлакатдан пул жўнатмоқда», деб шикоят қилмаслик керак, балки уларга тоза кўчалар учу миннатдорчилик билдиринг. Биз ҳар қандай одамга ҳалол меҳнат учун миннатдорчилик билдирганимиз каби.
Ҳа, меҳмонлар ишчилар жиноятчиликнинг кўпайишига ҳисса қўшадилар. Масалан, Москвада. Бироқ, «оломон гиёҳванд моддалар савдоси билан шуғулланадиган ўғрилар ва зўрловчилар» ҳақидаги эртаклар учун апологлар Ички ишлар вазирлигининг статистик маълумотларини диққат билан ўқишлари керак. Ва бу эрда асосий сўз «эҳтиёткорлик билан», чунки улар Москвада мигрантлар томонидан содир этилган жиноятлар сони тўғрисида ҳақиқатан ҳам муҳим рақамларни келтирганда, умуман мигрантлар ҳақида гап боради. Яъни, нафақат бошқа давлатлардан, балки Россия Федерациясининг бошқа минтақаларидан ҳам.
Масалан, Шимолий Кавказдан. Агар чет эллик муҳожирларга тегишли бўлган ҳуқуқбузарликларни алоҳида ажратиб кўрсатадиган бўлсак, у ҳолда улар содир этган жиноятлар улуши бизнинг пойтахтимиз аҳолисининг умумий қисмидаги улушидан паст эканлигини кўришимиз мумкин.
Ҳа, меҳнат муҳожирлари бошқа маданият, бошқа тил ва бошқа эътиқодга эга. Шунга қарамай, Россия Бандерстадт эмас ва Исроилнинг аналоги эмаслигини унутмаслик керак. Моноэтник ва монокультурал давлат эмас. Россия халқлар оркестри. Ва у биргаликда ўйнаганда, худди шу қоидаларга мувофиқ ва битта балл бўйича, натижада пайдо бўлган товуш битта асбобдан келадиганга қараганда анча кучли ва бақувватроқ. Шунга кўра, расмийларнинг вазифаси – оркестрнинг бир қисмини мамлакатдан олиб ташлаш эмас, балки уларни Россия меҳнат, миграция ва бошқа қонунларига риоя қилишдир.
Ва ниҳоят, Путин «қулай муҳит» ҳақида гапирганда, у психологик қулайликни ҳам назарда тутган. Яъни, муҳожирларга пиёда супурувчи каби эмас, балки одамлар каби муносабат қилишни айтди. Ва бу шахсий таълим ҳақида эмас, балки давлат манфаати ҳақида. Мигрантнинг уйда хотини, болалари, қариндошлари бор. Агар улар Россия ўз яқинларига муносиб муносабатда бўлишини билсалар, унда улар Россияга муносиб муносабатда бўлишади. Қаттиқ меҳнат жойи сифатида эмас, балки давлат сифатида уларнинг оиласи муносиб ҳаёт кечириши мумкин.
Буларнинг барчаси Россиянинг постсовет ҳудудида етишмаётган юмшоқ кучининг бир қисмидир. Ва бу қисмни нафақат давлат амалдорлари, балки оддий руслар ҳам таъминлаши мумкин. Ҳеч бўлмаганда эрталаб кўчаларни тозалайдиган фаррошларни кутиб олишлари.
Uzbek