Тўғри муносабатлар. Эшонбобо ва муриди

0
1086
Очиқ манбалардан олинган фото

Ҳикматулла эшон бомдоддан кейин боғига кириб бир муддат ҳафсала билан ишлади. Мевали дарахтларга ишлов бериб, уйқусининг чаласини ҳам кетказди. Руҳи ҳам анча тетиклашди. Сўнг ҳаммомга кириб ювиниб чиқди. Кўчалик кийимларини кийиб ишга отланди. Ҳовлининг бир четида турган “Малибу”сини энди ўт олдирмоқчи эди, дарвоза қўнғироғи жиринглаб қолди. “Ким бўлди экан?” деган хаёл билан бориб дарвозани очди. Кўчада бир қўлида каттагина тугун кўтарган ўзи тенги киши қимтиниб турган экан. Ҳикматиллани кўриб салом берди:

– Ассалому алайкум, эшонбобожон яхшимисиз?
– Ва алайкум ассалом, келинг.
– Мен ҳов, қўшни тумандан келувдим. Тоғдаги Жийдали қишлоқдан, муридларингиз Ҳазратқул бобонинг ўғли Хўжамқул бўламан.

Ҳикматулла эшоннинг хаёли бир зум ўтмишга қайтди. Ҳазратқул бобо! Ҳа-а, тоғдаги бир колхозда чўпонлик қилар эди. Совет даврида раҳматлик отасини излаб кўп келар. Доим назр-ниёз қилиб, баъзида қўй, қоплаб ун ҳам ташлаб кетар эди. Шу воқеаларни эслаб Ҳикматилла эшоннинг юзлари ёришди. Меҳмонни ичкарига таклиф қилди. Уйга кирар экан, овозини ўзгартириб аёллар бўлмасига билги берган бўлди:

– Пошша, уйга меҳмон келди, – деди овозини баландлатиб.

Ҳикматилла эшоннинг оиласида яхши бир одат бор. Уйга эркак меҳмон келса аёллар бу ёққа чиқмайди. Дастурхон ва ноз-неъматларни ҳозирлаб меҳмонхона эшиги ёнидаги столга қўйиб кетаверишади. Уни эшоннинг ўзи ёки ўғиллари олиб, меҳмонларга тортиқ қилади.

Меҳмон ичкарига кирар экан, уйнинг ҳашамини кўриб сал ўзини ноўнғай сезгани, оёқлари ҳам сал титрагани сезилди. Буни сезган Ҳикматилла эшон уни ҳижолатдан чиқариш учун мулозаматга ўтди:

– Қани, меҳмон! Ичкарига киринг. Меҳмон атойи худо, дейдилар. Ҳеч тортинманг. Отангиз билан отамиз қадрдон эдилар, иншааллоҳ биз ҳам қадрдон бўламиз.

Улар ичкарига кириб жойлашишгач, эшоннинг ўғилларидан бири дастурхон олиб кирди. Меҳмон билан саломлашгач, одоб билан хонани тарк этди. У яна кириб-чиқиб дастурхонга чой ва бошқа ноз-неъматларни келтирар экан Ҳикматилла эшон ва Хўжамқулнинг гурунги бошланди.

Лутф ва илтифотлардан кейин Хўжамқул кўп куттирмай бошидан ўтганларни ҳикоя қила бошлади. Унинг айтишича мустақилликдан кейин колхоз тугатилиб, уларнинг чорвасига ҳам путур етибди. Тожикистон тарафлардаги яйловлар ёпилиб, ўз ерлари эса сотилиб кетибди. Сўнг отаси вафот қилиб, ака-укалар сал қийналишибди. Аммо аста-аста ҳаммаси ўзларига алоҳида ҳовли қилиб кўчиб чиқишибди. Унинг икки ўғли бўлиб, иккисининг ҳам касби йўқ экан. Ҳар йили Россияга ишлагани бориб келар, аммо ҳеч топганида барака йўқ экан. Йўқчиликдан роса безиб кетиб, руҳан ҳам анча эзилиб қолибди. Шунда у отасининг пирини изламай қўйганини учун уйимдан барака кетган, деган ўй билан озроқ пул ва иккита нонни тугунга тугиб бу ерга жўнабди.

Шу ерга келганда Эшонбобо уни тўхтатди. Хўжамқулнинг соддалигидан мийиғида кулиб ундан сўради:

– Тўғрисини айтсам, бу гапингиз ноўрин бўлди. Чунки неъмат ҳам барака ҳам Аллоҳдан. Ҳеч бир эшон унга сабабчи бўла олмайди. Мустақилликнинг илк йиллари биз ўзимиз ҳам қийналиб қолдик. Отамиз вафот этгач, унинг маракаларига ҳам сал қўлимиз торлик қилиб қолди. Аммо мен шаҳар марказидан бир дўкон олиб, тижорат қила бошладим. Кейин ака-укаларимиз тижоратга киришди. Аввал бизнинг ҳам ишимиз унча яхши кетмаган. Бир даромад, бир буромад дегандай, бой ҳам бўлдик, қарзга ҳам ботдик. Савдога ҳам, қонунга ҳам эвимиз йў пайтлар эди. Ҳали рекетчи талайди, ҳали солиқчи кун бермайди. Аммо ўн йилча бўлди, ўзимизни ўнгал олдик. Савдомиз анча юришиб қолди. Аллоҳга шукур!

– Ҳа энди, сизлар тоза оқсуяк одамсизлар. Аллоҳ барака беради-да, эшонбобо!

– Йўқ, Хўжамқул ака. Аллоҳнинг олдида ҳаммамиз бирмиз. Аслида Аллоҳга сиз каби қўли қавариб меҳнат қилиб ризқ топадиганлар биздан кўра кўпроқ яқинроқдир. Қолаверса, Аллоҳнинг наздида энг яхши кишилар тақвода собит турганлардир. Совет даврида ғайридинлар қалбимиздан Ҳақнинг илмини суғуриб олди. Ундан олдин ҳам боболаримиз ақийдада адашишган. Тўқ одамларга оч одамлар назр қилиб юришган. Шунинг учун бўлса керак, оталарингиз отамизни пир тутиб назр-ниёз ташиб юрган. Энди мана, Аллоҳнинг изни билан илм қайтди. Ақийда илмидан ҳам баҳраманд бўлдик. Энди билсак, сиз бизга эмас, биз сизга эҳсон беришимиз, закот чиқаришимиз керак экан.

— Йўғ-е, эшонбобо! Бу нима деганингиз? – хижолат бўлди Хўжамқул – менинг отимни отам сизларнинг хизматларингизни қилсин, деб Хўжамқул қўйган. Мен отамнинг айтганини қилмаганим учун қийналиб қолганимни биламан. Ундау деманг-ай эшонбобо…

– Қўйинг энди! Бўлди…– Ҳикматилла эшоннинг асаби ўйнади, аммо ўзини дарров босиб олиб, вазмин гапира бошлади – тушунтирдим-ку сиз бизга ҳеч қандай қарз эмасмиз. Аксинча биз сизлардан қарзмиз. Болаликда кўп кўрганман, отангиз уйимизга қўйлар, қоп-қоп унлар келтириб турар эди. Балки, ўша назр-ниёзлар отамизнинг елкасида қиёматлик қарз бўлиб тургандир. Аллоҳ меҳрибон ва билгувчи! Сизни бизга жўнатди. Энди биз отамизнинг қарзини қайтарамиз.

– Йўқ эшонбобо! Бизнинг ҳамма нарсамиз етарли. Фақат дуо берсангиз бўлди.

– Йўқ, энди сиз эшитинг! – деди Ҳикматилла эшон чўр кесиб. Сўнг овозини пасайтириб яна сўради: – Намозлар жойидами Хўжамқул ака?!

Хўжамқул сал қизариниб ерга қаради. Сўнг кўзини ерга тикканча қимтиниб жавоб қилди:

– Қаерда дейсиз?!. Отамиз тириклигида сал-пал бошлагандай бўлувдик. Кейин ташвиш билан бўлиб намозни ҳам унутдик. Тўғриси кўп йиллар ичкиликка ҳам ружу қўйдим. Ҳозир ташлаб, эс-у дардим оиламни боқиш, шароитимни яхшилашга қаратилган. Ўғил уйлантириш керак. Қиз чиқариш керак. Ўғилларим ичмайди. Аммо негадир иши юришмайди. Шунга сиздан дуо олай, деб келган эдим.

– Ана энди сабаблар аниқ бўлди. Унда ишни намоз ўқишдан бошлашимиз керак. Ризқни эса тўғри Аллоҳдан сўраган маъқул. Биз ҳам қараб турмаймиз. Қишлоқларингиз ҳув тоғ йўлидаги қизил қиянинг этагидами.. Асфальт йўл ҳам ўтган-а? Бир тижорат қилиб борганмиз Жийдалига.

– Ҳа, шанба куни йўл устида бозор ҳам бўлади. Ўша бозорга борган бўлсангиз керак.

– Унда келинг, бундай қиламиз. Бир ўғлингизни менга шогирдликка беринг. Мен уни дўконда синаб кўриб, савдони ўргатаман. Кейинроқ эса ўша ёқдан сизларга бир дўкон очамиз. Нима дейсиз?
Хўжамқул нима дейишини билмай, жим қолди. Елкалари силкининиб-силкиниб йиғлашга тушди…

Суҳбат тугаб, дастурхонга дуо қилингач Ҳикматилла эшон Хўжамқулни туман марказигача олиб бориб қўядиган бўлди. Йўлакай яна суҳбатлашиб кетишди. Қўшни туманга қатнайдиган таксилар ёнига тўхтагач Ҳикматилла эшон машинани тўхтатди. Пастга тушиб, Хўжамқул ўтирган томонга айланиб келди-да эшикни очди. Эшоннинг муоламаласи ва илтифотидан ҳали ўзига келмаган Хўжамқул яна ҳижолат бўлди. Машинада тушгач эшон унинг қўлларидан тутиб, насиҳат қилди:

– Энди ака, гап бундай… Аввал телефон рақамимни ёзиб олинг. Уйга бориб эртага ўғилларингиздан бирини бу ерга олиб келинг. Уни савдога ўргатамиз. Кейинроқ иккинчиси ҳақида ҳам ўйлашиб кўрамиз. Сал ишларим енгиллашса уйингизга ҳам бораман. Бир қўй сўйиб дўст бўлганимизни ювамиз. Шу баҳона исмингизни ҳам ўзгартирамиз Хўжамқул эмас Абдуллоҳ бўлганингиз қандай яхши… А, нима дедингиз?

АНВАР БЎРОНОВ

Матнда хатоликни кўрсангиз, уни белгилаб Ctrl+Enter ни босинг.

Фикр матни

Илтимос, изоҳингизни киритинг!
Илтимос, исмингизни бу ерга киритинг