Анна Семенец мақоласи
Россияда пандемия бошланганидан сўнг, мавсумий муҳожирларнинг аксарияти мамлакатга келишни тўхтатган эди. Натижада Россия чет эллик ишчиларнинг чорак қисмини йўқотди. Шу вақт ичида кўплаб кичик ва ўрта корхоналар ёпилди. Бошқалар уларнинг ўрнини эгаллаш учун русларни жалб қила бошлади.
Бу йил Россия чет эллик мигрантларнинг кириб келишидаги чекловларни босқичма-босқич бекор қилишни муҳокама қиляпти. Хусусан, Москва мерининг иқтисодий сиёсат ҳамда мулк ва ер муносабатлари бўйича ўринбосари Владимир Ефимов бунга эҳтиёж борлигини таъкидлади.
«Агар чекловлар бекор қилинса, миллиондан ортиқ мигрантлар Россияга қайтиши мумкин», деди Мигрантлар федерацияси президенти Вадим Коженов.
«Дунё тонги» халқаро нотижорат ташкилоти миграция дастурлари директори Валентина Чупик «Росбалт» нашрига интервью берди.
-Меҳнат муҳожирлари Россияга қайтишни бошлаганларида, улар учун иш ўринлари бўладими ёки чет эллик ишчилар ва руслар ўртасида қаттиқ рақобатга дуч келадими? Яна бир савол, қайси тармоқларда мигрантларга эҳтиёж катта?
– Қурилишдан аризалар бирданига юзлаб, баъзан минглаб одамлар учун келиб тушган. Овқатланиш, тозалаш ва меҳмонхона саноатидан кичик буюртмалар келиб тушди ва келмоқда. Мигрантларга кичик саноат корхоналари – тикувчилик, таъмирлаш, устахоналар учун талаб катта. Фермерлар менинг олдимга келиб, паррандачилик фермаларига одам ёллашни илтимос қилдилар. Мигрантлар Россия учун жуда муҳимдир. Йўқса, иқтисодиёт қулайди. Мунтазам ҳаво қатнови очилди, минглаб муҳожирлар аллақачон Россияга келишмоқда. Албатта, қуруқлик транспортида чекловлар олиб ташланиб, парвозлар кўпаядиган бўлса, йўқолган 1-1,5 миллион муҳожир бизнинг олдимизга қайтади. Ва бу яхши бўлади, чунки иқтисодиёт уларсиз қулайди.
Ишчи кучи нархи тушади. Пандемия пайтида, муҳожирлар етишмаётган пайтда, уларнинг меҳнатига нархлар кескин кўтарилди: қурилишда – уч баравар, тозалашда – бир ярим баравар, умумий овқатланишда – икки баравар. Муҳожирлар қайтиб келгач, иш ҳақи пасаяди, бу ҳақиқат. Аммо бу узоқ эмас. Кейин нархлар бозор даражасига қайтади.
Мигрантлар русларга қараганда анча малакали. Ёрдамчи ишчи яъни ғишт терувчи, бетон ишчиси, монолит ишчи, гипсокартон ишчиси учун ҳам малака муҳим аҳамиятга эга.
Бу асосан руслар томонидан қабул қилинган машинасозлик крани оператори каби алоҳида мутахассисликлар учун. Шу муносабат билан Россияда малакали мутахассислар бор ва иш берувчилар малакали рус ва малакали хорижлик ўртасида танлов қилишганда, улар рус тилини афзал кўришади. Аммо Россияда иш берувчиларга керак бўлган миқдордаги малакали бетон ишчилари йўқ. Шу сабабли, ушбу ишчилар гуруҳлари ўртасида шунчаки рақобат йўқ. Бу рақобатлашмайдиган гуруҳлар. Пандемияда иш берувчилар ҳудудлардан одамларни ёллашга ҳаракат қилишди. Аммо русларнинг малакаси ва иш одатлари Россиядаги иш режимига мос келмайди. Мигрантлар кўпроқ ва яхшироқ ишлайди.
Энди улар миграцияни тўлиқ ваколат қиладиган ва визасиз режимда виза режимини жорий этадиган қонунчиликка катастрофик ўзгаришлар киритишни тайёрламоқда. Режа қуйидагича: биринчи навбатда чет элликларни ўзига хос мутахассисликлар бўйича жалб қилиш учун иш берувчи вилоят ҳокимининг розилигини олиши керак. Кейин чет элликлар мутахассислар сифатида ишчилар реестрида рўйхатдан ўтишлари лозим. Бундан ташқари, улар рўйхатдан ўтган мутахассислиги бўйича патент олишлари даркор. Табиийки, бу механизм ишламайди. Бу ерда ва ҳозирда корхоналар одамларга муҳтож ва ҳеч ким бу реестрда рўйхатдан ўтиб кутиб ўтирмайди. Натижада, буларнинг барчаси одамлар Россияга вақтинча ишламайдиган режимда кириб боришига олиб келади, шундан кейин улар бу ерда қолиб, ишлай бошлайдилар, аммо сояда. Бундай ҳолда, Россия бюджети муҳожирлар энди патент учун тўлайдиган барча солиқлардан тўлиқ маҳрум бўлади. Бу жуда катта маблағ (Ички ишлар вазирлигининг маълумотларига кўра, 2018 йилда федерал бюджетга патентларда ишлайдиган чет элликлардан 57 миллиард рубл, 2020 йилнинг 11 ойи давомида – 43,5 миллиард рубл маблағ тушган). Уларнинг таркибига квартираларнинг эгалари, маҳсулотлар, саноат товарлари ишлаб чиқарувчилари киради.
Мен буни била туриб ишламайдиган қонун деб биламан. Ушбу ҳикояда Россия иқтисодиёти қулашдан бошқа нарсани кутмайди. Ҳаммаси бир хил тугайди: оммавий миграция амнистияси ва ислоҳотлар. Нима учун Россия ҳукумати ўз хатоларидан сабоқ олмайдиган одамлардан иборатлигини билмайман.
-Нима учун Россия миграцияни шундай тартибга солишни режалаштирганлиги ҳақида тушунчангиз борми?
– Менимча, бу россиялик амалдорлар давлат нуқтаи назаридан эмас, балки ўзларининг чўнтаклари билан ўйлаётгани учун содир бўлаяпти. Улар, эҳтимол, қонуннинг киритилиши билан иш берувчилардан пора олишлари, мигрантларнинг ишлашига рухсат бериш ёки бермаслик учун улкан бизнесни ташкил қилишлари мумкинлигига ишонишади. Улар мамлакатда ноқонуний юрган муҳожирларнинг ўзларидан улкан пора йиғишлари мумкин бўлади. Шу билан бирга, улар бу ҳолда иқтисод шунчаки қулаб тушади деб ўйламайдилар, чунки улкан солиқлар ва ишчи кучи йўқолади. Бундай ҳолда, мансабдор шахсларнинг ўзлари қўллаб-қувватлайдиган нарсага эга бўлмайдилар ва улар бирон бир нарсани текширадиган, рухсат берадиган ёки тақиқлай оладиган мансабдор бўлишни тўхтатадилар ва пора ололмайдилар.
Uzbek