Қозоғистоннинг икки йирик қўшниси, Россия ва Хитой ўртасида жойлашган географик мавқеи Қозоғистонга ушбу йирик давлатлар билан, шу жумладан иқтисодий маънода, давлатлар билан муносабатларда мувозанатни сақлаш зарурлигини кўрсатмоқда.
Бундай шароитда Қозоғистон ҳар иккала мамлакат билан яхши қўшничилик муносабатларини сақлаб туриши, шу билан бирга ўзининг иқтисодий манфаатларини кўзлаши керак.
Агар биз фобия ҳақида гапирадиган бўлсак, унда улар, асосан, муносабатларнинг ривожланишига тўсқинлик қилади ва кўпинча ҳақиқат билан ҳеч қандай алоқаси йўқ. Масалан, аралаш никоҳ ва Қозоғистонда алоҳида, доимий равишда ўсиб борадиган хитойлар жамоасининг шаклланишидан қўрқиш керак.
Ушбу кўчиш тартиби ҳақиқатан ҳам кенг тарқалган. Бироқ, уни амалга ошириш мигрантларни қабул қиладиган мамлакатда янада қулай шароитларни талаб қилади. Масалан, буни АҚШ ва Европа мисолида кўриш мумкин, бу ерда иқтисодий шароитлар келган мигрантлар ватанида мавжуд бўлганларга қараганда анча юқори. Бунга айрим минтақаларда сиёсий беқарорлик ва миграция оқимини рағбатлантирадиган қуролли тўқнашувлар қўшилган.
Ҳозир Хитой иқтисодиёти фаол ривожланмоқда, мамлакатда бизнесни юритиш учун яхши шароитлар, тўлов шартлари билан жозибадор иш ўринлари яратилмоқда. Шу билан бирга, таълим ва соғлиқни сақлашни ўз ичига олган қулай яшаш муҳити шаклланади. Шунинг учун хитойликлар тобора кўпроқ уйда ўтиришни афзал кўришмоқда.
Шунингдек, Хитойнинг маҳаллий фуқаролари Ханларнинг Қозоғистон Республикаси фуқаролари билан турмуш қуришига халақит берадиган маданий хусусиятлар мавжуд.
Худди шу нуқтаи назардан, ҳудудий даъволар ёки Хитойнинг Қозоғистон ҳудудларини қўшиб олиш истиқболлари ҳақида гапириш қийин. ХХР Жанубий ва Шарқда жуда долзарб муаммоларга эга. Масалан, Хитой ибтидоий равишда ўз ҳудуди деб ҳисоблайдиган Тайван билан бу муаммо кузатилади. Кейинги 20 йил ичида ушбу ҳудудий низо Хитой учун асосий баҳс бўлади. Шу муносабат билан Тайванни қўллаб-қувватловчи Япония ва АҚШ билан алоқалар Самовий империя учун муҳим ва қийин бўлиб қолмоқда.
Шу сабабли, Қозоғистон бир нечта манбалардан – Хитой, Россия, Европа Иттифоқи ва АҚШдан инвестицияларни жалб қилишда мутаносибликни қатъиян сақлаб туриши керак. Биз Хитой манфаатлари мамлакатнинг «Белт» ва «Йўл ташаббуслари» каби стратегик лойиҳаларини ишлаб чиқишда эканлиги тўғрисида аниқ гапиришимиз керак. Шунга кўра, сармоялар ушбу ташаббуслар билан боғлиқ лойиҳаларга жамланган. Бу асосан энергетика, қисман транспорт, қурилиш ва молия тизимлари билан боғлиқ.
Бу ерда вазият ҳақиқатан ҳам кескинроқ. Шимолий қўшнининг императорлик амбициялари кўпинча олдиндан айтиб бўлмайди. Улар қатор чегарадош Қозоғистон ҳудудларига тарқалиши мумкин.
Аммо ҳозирги пайтда ва яқин келажакда Россияда ғарбий йўналишдаги амбициялар мавжуд. Бундан ташқари, Қозоғистон Россия Федерациясининг геосиёсий интилишларини амалга оширишда тўсиқ эмас.
Яъни, агар биз Россиянинг геосиёсатининг олдиндан айтиб бўлмайдиганлигини тахмин қилсак, унда Қозоғистон, албатта, Москванинг ҳудудий даъволари объекти бўлади деб ўйлаш мумкин. Бироқ, бу 18-асрга тегишли бўлган жуда чуқур қўрқув. Шунга қарамай, айнан шу фобияларни Қозоғистон сиёсий доиралари томонидан эксплуатация қилиниши иқтисодиётда, масалан, республикада ер муносабатларида анча архаик иқтисодий тузилмани сақлаб қолишга имкон беради.
Бу ушбу лойиҳалар Қозоғистон учун фойдали эмас дегани эмас, лекин улар амалга оширилгач, давлат ҳозирги пайтда ҳам, келажакда ҳам мамлакат манфаатларига риоя қилинишини аниқ назорат қилиши керак.
Uzbek