Хитойнинг Huawei Technologies компаниясини технологик жиҳатдан муҳим техник мосламаларни сотиб олишдан тўсиб қўйиш бўйича АҚШнинг таклифи, баъзи энг йирик компанияларда сотув истиқболлари билан боғлиқ гумонларни келтириб чиқарди ва савдо-сотиқда кескинликларни кучайтирган ҳолатда, Хитой томонидан кескин танқидга учради. Бу хақда Reuters хабар бермоқда.
Huawei нинг АҚШдаги етказиб берувчиларининг акциялари, Трамп маъмурияти томонидан Хитой компаниясининг АҚШ технологиясини, чипларини, дастурий таъминотини ва бошқа компонентларини махсус рухсатномасиз сотиб олишни таъқиқлаб қўйганидан кейинги, қўрқув натижасида нарҳи тушиб кетди.
Huawei, дунёдаги энг йирик телекоммуникация ускуналарини етказиб берувчи компания, АҚШнинг етказиб берувчилари тъминотидан фойдаланишини чеклаш «Америка компаниялари учун жиддий иқтисодий зарар келтиради» ва «ўн минглаб Америкадаги иш ўринларига таъсир кўрсатади,” – деди.
Компаниянинг расмий ҳисоботида айтилишича «Huawei мазкур масалани тезда тўғрилаш учун ечим излашга ҳаракат қилади ва у бўйича якуний қарорни қабул қилади».
Ўтган ҳафта чоршанба куни эълон қилинган АҚШнинг таъқиқи, АҚШ-Хитой савдо-сотиқ жангида отилган энг сўнгги ўқ бўлиб, бу молиявий бозорларни ҳавотирга солмоқда ва шундоқ ҳам секинлашиб бораётган жаҳон иқтисодиётини янада секинлаштириши ёки умуман издан чиқариш билан таҳдид солмоқда.
Савдо музокаралари, АҚШ томони Хитойнинг маҳсулотларига юқори солиқ тўлаш мажбуриятини юклаш мазмунидаги матнга киритилган ўзгартиришлар ҳақидаги баҳсидан сўнг, ўтган ҳафтада барбод бўлган бу мунозара, Хитой маҳсулотларига солиқни кўпайтиришга ундади ва Пекинни ҳам АҚШ маҳсулотларига солиқни оширишига олиб келди.
Хитой савдо вазирлигининг матбуот котиби Гао Фендг, Қўшма Штатлар дунёнинг энг йирик икки иқтисодиёти ўртасидаги муносабатларга зарар етказмасликлари кераклигини ва Вашингтонни «савдо протекционизми» да айблади.
Гао, «Хитой, хитойлик фирмаларнинг қонуний ҳуқуқларини қатъий ҳимоя қилиш учун барча зарур чораларни кўради», деди.
Хитой Ташқи ишлар вазирлиги Канадада Huawei нинг Бош Молиявий Директори Менг Ванзҳоуни декабрда ҳибсга олингандан кейин икки нафар канадалик фуқароларни ҳибсга олинганини расман эълон қилди.
Менг Huawei нинг Эронда фаолият юритувчи компания билан алоқалари мавжудлигини яширишга уринганлиги, яъни глобал банкларни алдаганлиги каби айбловлари билан Америка Қўшма Штатларига экстрадиция қилинишини кутмоқда. У ва компания, айбловларни рад этмоқда.
Хитой икки кишининг ҳибсга олиниши билан Менгнинг ҳибсга олиниши ўртасида аниқ бир алоқани ошкор айтмаган бўлса-да, мутахассислар ва собиқ дипломатлар Хитойни ўз қўлида турган имкониятдан фойдаланиб Канадага тъсир (босим) ўтказаётганини таъкидлашди.
ИҚТИСОДИЙ НОҲУШ НАТИЖА
АҚШ Савдо вазирлиги чоршанба куни Huawei ва 70 та унинг филиалини «Тақиқдагилар рўйхати» га қўшиб қўйди, бу эса уларни ҳукуматнинг розилигисиз АҚШ компанияларидан таркибий қисмлар ва технологияларини сотиб олишларига тўсқинлик қилади. Кейинчалик, филиаллар сони 68тага тушурилиб қайта кўриб чиқилди.
Бу буйруқ (тақиқ рўйхати) Huawei нинг АҚШдан ташқарида, яъни Канадада, Японияда, Бразилияда, Буюк Британияда ва Сингапурда фаолият юритаётган филиалларини ўз ичига олади. Жараёнларни (талабномаларни) тасдиқлаш учун талаблар «рад этиш презумпцияси сиёсати» да кўриб чиқилади, бу эса рухсат олишни қийинлаштиришига ишора қилади.
«Gartner» тадқиқот фирмаси маълумотларига кўра, Huawei ўтган йили дунёдаги яримўтказгичлар сотиб олиш бўйича учинчи энг йирик харидор бўлиб, фақатгина Samsung Electronics Co Ltd va Apple Inc. дан ортда қолган.
АҚШ қонунчиларининг фикрига кўра, компания (Huawei ) нинг жиҳозлари америкаликлар устидан жосуслик қилиш учун ишлатилиши мумкин ва бу хавфсираш билан Демократлар ва Республикачилар ҳам Трамп администрацияси ҳаракатларини қўллаб-қувватламоқда.
Бироқ, етакчи таҳлилчилар ўтган ҳафта пайшанба куни бир нечта АҚШ микрочип ишлаб чиқарувчи компанияларига нисбатан баҳолаш бўйича ўз хулосалари кўрсаткичини пасайтиришди.
Susquehanna Financial Group analitic -таҳлилчиси Кристофер Ролланд Huawei компаниясининг бир йилдан икки йилгача оралиқдаги АҚШнинг таркибий қисмлари(микрочиплар)га бўлган талаби натижасида Xilinx Inc ва шу каби компанияларнинг ўз нарҳ кўрсаткичларини пасайтиришига мажбур қилди. Жумладан, Xilinx Inc нинг улуши 7.3 га ва унинг чип ишлаб чиқарувчи рақиби ҳисобланадиган Qualcomm Incning нинг бозор улуши 4 фоизга тушиб кетди.
ТАЪРИФЛАР
Савдо урушини бартараф этиш бўйича музокаралар ўтган ҳафта тўхтаб қолган бир пайтда, Қўшма Штатлар Хитойдан импорт қилиниши кутилаётган 200 миллиард долларлик рўйхатдаги маҳсулотларга солиқ тарифларини 10 фоиздан 25 фоизгача кўтариб юборди ва Хитойни қайта кўриб чиқилган рўйҳатда келтирилган 60 миллиард долларлик АҚШ маҳсулотларига кўпроқ солиқ солишга мажбур қилди.
Протекционизмни маҳкам ушлаб олган президент Дональд Трамп Хитойни адолатсиз савдо амалиётларига қўл ураётганликда айблади ва Хитойнинг 300 миллиард долларлик бошқа маҳсулотларига ҳам 25% таърифларни қўйиш орқали таҳдид қилди.
Walmart Inc, дунёдаги энг йирик чакана савдо гиганти 9 йил ичида биринчи чоракда энг яхши савдо ўсишини ҳисобот қилганига қарамай Хитой буюмлари учун юқори таърифлар туфайли ҳаридорлар учун нарҳлар кўтарилишини билдирди.
Молия директори Бретт Биггс Reuters агентлигига берган интервьюсида компания турли мамлакатлардан сотиб олиш йўли билан қисман бу оғриқни енгиллаштиради.
Ўз таърифларини ҳимоя қилиш учун бир нечта вариантни танлаш билан Хитой Қўшма Штатларга босим ўтказишнинг бошқа усулларини, шу жумладан, корпоратив бирлашма ва бошқа битимларни блокировкалашни танлаши мумкин.
«Улар бошқа нарсаларни ҳам қилишлари мумкин ва бирлашиб туриб ҳарид қилиб олиш, албатта, битта ечим бўлар эди,» дейди Стейн Расгон, Бернстеин таҳлилчиси.
Қўшма Штатлар ҳар қандай савдо битими доирасида Хитойнинг интеллектуал мулк ҳуқуқларига ва давлат субсидияларига нисбатан ёндашувида сезиларли ўзгаришларни кўришни истайди ва Пекин барча тарифларни бекор қилишни талаб қилади.
Хитой ҳукумати матбуотининг маълум қилишича, томонлар Хитой АҚШнинг яна қанча маҳсулотини сотиб олишига ва савдо битимининг матнини қандай «мувозанатли» бўлишига ҳали бир фикрга келмаган.
Эдуард Алден, Ташқи алоқалар кенгаши катта маслаҳатчиси, Huawei иши савдо низоларини ҳал қилишда муҳим муаммо бўлганини айтди.
«Қўшма Штатларнинг ҳар бир қадами Хитойга қайтмаслик учун сабаб бўлади ва вазиятни қийинлаштиради», деди у журналистларга ва таҳлилчиларга.
Uzbek