Дональд Трамп маъмуриятининг қаттиқ санкциялари туфайли жаҳон нефт бозоридан узилиб қолган Эрон дунёдаги энг йирик мижози билан катта нефт ўйинига қайтмоқда.
2021 йилда Хитой Эрон нефтини сотиб олишни кескин оширди ва март ойида уни тарихий рекорд даражадаги 3,75 миллион тоннага етказди, деб хабар бермоқда Reuters Refinitiv Oil Research маълумотларига асосланиб. SVB Energy таҳлилчилари Эрон танкерлари ҳаракатига қараб етказиб беришни кунига 1 миллион баррелга баҳоламоқда. Бу Эронни ХХРга Россия ва Саудия Арабистонидан кейинги учинчи йирик етказиб берувчига айлантиради. Улар январь-февраль ойларида расмий маълумотларга кўра кунига 1,7 миллион баррел сотган.
Эрон нефти Хитойнинг нефтни қайта ишлаш заводларига улкан чегирмалар билан – Брент баррели учун 4-6 долларгача боради ва Россия Федерацияси ҳамда Африкадан етказиб беришни бозордан сиқиб чиқаради, дея хабар беради Reuters томонидан сўралган бозор иштирокчилари.
Март ойида «Уралс, Ғарбий Африка нефти ва ЦПЦ Бленд-га бўлган талаб шунчаки буғланиб кетди», Осиёда ишлайдиган нефт савдогарларидан бирини ҳайратда қолдирди. Бу қисман товар-моддий захираларнинг сотилиши билан боғлиқ, чунки нефтни қайта ишлаш заводлари ўтган баҳор инқироз авжига чиққан пайтда арзон нархларда сотиб олган нефтни қайта ишлашади.
Аммо Эрон бочкалари вазиятни янада ёмонлаштирмоқда. «Сўнгги пайтларда Эрондан Хитойга хом нефт экспортининг ўсиши бозорнинг заифлашишига ёрдам бермоқда, бу ОПЕК + таъминотини чеклаш ва пасайишнинг учинчи ҳафтаси учун нархларни йўналтиришга қаратилган ҳаракатларига путур етказмоқда», – дейди Рйстад Энергй таҳлилчилари.
Дисконтланган нефт етказиб бериш бўйича битим Эрон ва Хитой ўтган ҳафта охирида имзолаган улкан сармоявий битимнинг бир қисми эди, деб ёзади The New York Times АҚШнинг билимдон расмийларига таяниб. 27 март куни Теҳронда Хитой ташқи ишлар вазири Ван I ва Эрон ташқи ишлар вазири Муҳаммад Жавод Зариф 25 йиллик муддатга ҳар томонлама ҳамкорлик шартномасини имзоладилар. Битим доирасида Хитой Эрон иқтисодиётига 400 миллиард доллар сармоя киритишга рози бўлди – бу мамлакатнинг ҳозирги ЯИМ (454 миллиард доллар) миқдорига деярли тенг. Хитой пуллари нефт, фойдали қазилмаларни қазиб олиш, Эрон саноатини ривожлантириш, қишлоқ хўжалиги ва транспорт инфратузилмасини қуришга сарфланади.
«Хитой Эронни ўзининг миллий суверенитети ва қадр-қимматини таъминлашда қатъий қўллаб-қувватлайди», деди Ван I ташрифнинг охирида. Пекин АҚШнинг Эронга ҳам, Хитойга ҳам қарши санкцияларини қоралайди деган фикрни ҳам қўшимча қилган.
Трамп маъмурияти нафақат Эрон нефт саноатига қарши, балки металлургияга қарши ҳам санкциялар жорий қилгани, Ислом республикаси иқтисодиётини чет эл валютасидаги экспорт тушумининг 80 фоизидан маҳрум қилгани ҳақида эслаймиз.
2020 йил октябрь ойида ушбу чоралар Эроннинг энг йирик банкларига қарши санкцияларни тўлдирди. Бунга жавобан Эрон уранни бойитишни қайта тиклади, қурол даражасига кўтарилди ва шунингдек, ўз объектларида ИАЭА текширувларини чеклади.
Uzbek