БМТнинг инсон ҳуқуқлари бўйича экспертлари Хитойни уйғурлар – «асосан Шинжон вилоятида истиқомат қилувчи мусулмон этник озчилик ташкил этилгана «қайта тарбиялаш лагерлари» ни ёпишга ва «терроризмга қарши кураш» баҳонаси билан ҳибсга олинган маҳбусларни зудлик билан озод қилишга чақирдилар.
БМТнинг Ирқий камситишни тугатиш бўйича қўмитаси «ўн мингдан икки миллионгача уйғур» ҳибсга олинган бўлиши мумкинлигини таъкидламоқда, деб ёзади The Guardian.
Хитой Ташқи ишлар вазирлиги бу айбловларни рад этмоқда ва Шинжонда олиб борилаётган сиёсатни танқид қилиш ортида Хитойга қарши бўлган кучлар турибди, дея таъкидламоқда.
Мустақил экспертларнинг фикрига кўра, миллионлаб уйғурлар «сир сақланадиган катта интернат лагери» га ўхшаш жойларда сақланаётгани тўғрисида уларга кўплаб ишончли хабарлар келмоқда экан. Эксперт Гей Макдугалл бу жойларни «ҳуқуқ зонаси йўқ» дея таърифлаган.
Собиқ маҳбуслар бу лагерларни қуролли соқчилар томонидан қўриқланадиган деб тасвирлайди ва бу ерда мусулмонлар диний эътиқодларидан воз кечишга, ўзларини ва яқинларини танқид қилишга ва ҳукмрон Коммунистик партияга миннатдорчилик билдиришга мажбурланади.
Хитой ҳукумати ушбу минтақадан келаётган маълумотларни қатъий назорат қилишга уринаётганига қарамай, калтакланганлар ва ўлганлар ҳақида хабарлар тарқалмоқда.
Ҳибсга олиш дастури одамларни, шу жумладан Америка фуқароси бўлган қариндошларини эҳтимолий жиноят сифатида кўриб, чет эл веб-сайтларига киришдан тортиб, чет эл қариндошлари билан алоқаларга қадар қамраб олди.
Хитой лагерлар мавжудлигини рад этади, аммо кичик ҳуқуқбузарлар учун «касбий тайёргарлик ва ўқув марказларига» юборилишини тасдиқлайди. «Бир миллион уйғурни қайта ўқитиш марказларида ушлаб турилмоқда» деган далил ҳақиқат эмас «, деди Женевадаги БМТнинг Ирқий камситишни тугатиш қўмитасида сўзлаган Хитой вакили Ху Линхэ.
Хитойнинг таъкидлашича, Шинжонда асосан мусулмон уйғур озчиликлари ва кўпчиликни ташкил этувчи этник Ҳан ўртасидаги зиддиятларни кучайтираётган исломий жангарилар ва айирмачиларнинг катта таҳдидга дуч келмоқда эмиш.
Шу сабабли, «чет элда Хитойни тарк этган кўплаб уйғурлар, уларнинг хоҳишларига қарши, мамлакатга қайтарилганларни», Хитой чет мамлакатлардан қайтган талабалар ва хориждан бошпана изловчиларнинг ҳозирги жойлашган манзили ва ҳолатини аниқлашга чақирганлиги хақида шунингдек хабар берилган эди.
Uzbek