Яқинда бўлган Сувайш каналидаги тиқилинч, «Эвер Гивен» қуруқ юк кемаси юзлаб кемаларни тўсиб қўйди, 2021 йил 24 мартда ушбу каналнинг заиф томонлари, шунингдек, қандайдир қуруқлик бўлса қандай хавф ва таҳдидлар пайдо бўлиши мумкинлиги аниқланди. Масалан, Ллойдс Лист маълумотларига асосланиб, ушбу канални блокировка қилиш дунё савдо соатига 400 миллион доллар ёки кунига қарийб 10 миллиард долларга тушмоқда. Бу савдо компаниялари учун ката йўқотишдир.
Интернет нашрларининг маълумотларига кўра, ўтган йили ушбу канал орқали 18,8 мингта кема ва деярли 1,2 миллиард тонна юк ўтган. Каналнинг даромадлари 5,6 миллиард долларни ташкил этди.
Кўпгина мамлакатлар ва операцион компаниялар, эҳтимол, муқобил юк ташиш йўллари ҳақида ўйлашяпти ва етказиб бериш йўналишларини Осиёдан Европага қайта режалаштиришлари мумкин, масалан, Aфрика қитъасини Яхши Умид Бурниси атрофида. Aммо бундай йўналиш 9000 км узунроқ бўлиб, бу юкларни ташиш нархига таъсир қилади. Мутахассисларнинг фикрига кўра, юкларни ташиш нархи камида 300 минг долларга кўпайиши мумкин, шунда кема эгалари ёқилғи учун қанча пул тўлашлари керак. Охир оқибат, бу Европага етказиб бериладиган маҳсулотларнинг нархини оширади.
Шу нуқтаи назардан, Марказий Осиё мамлакатлари орқали ўтадиган қуруқликдаги йўллар экспорт қилувчилар / импорт қилувчилар ва савдо компаниялари учун долзарб бўлиб қолади. Умуман олганда, бу Ўрта асрларда Буюк Ипак йўлидаги савдо карвонлари ўтган савдо йўллари.
Денгиз йўли билан таққослаганда қуруқликдаги темир йўл йўналиши тезроқ ва тежамкор, чунки транспорт вақти тахминан 15-20 кунга қисқаради.
Aммо бу ерда бир нечта мамлакатлар ўртасида манфаатлар ва рақобат тўқнашмоқда, бу ерда янги ер йўлакларини (темир йўл ва автомобил йўллари) ётқизиш янада фойдали бўлади.
2013 йил сентябр ойида Хитой раиси Си Тсзинпин Янги Ипак йўли концепциясини илгари сурди. Ушбу лойиҳанинг шиори «Бир камар – бита йўл» бўлиб, у «Ипак йўлининг иқтисодий камари» (СРЕБ) ва «ХХI аср денгиз ипак йўли» (МСР) лойиҳаларини ўз ичига олади. Ушбу ғоя глобал характерга эга ва Хитойнингг ғарбий чегараларидан Марказий Осиё, Эрон ва Европа давлатлари орқали ўтадиган кенг транспорт инфра тузилмаси тармоғини яратишни ўз ичига олади.
«Бир камар – бита йўл» лойиҳасининг мақсади транспорт инфра тузилмасини қуриш бўлиб, у нафақат темир йўлларни, балки автомобил йўллари, қувурлар, портлар ва бошқаларни ҳам ўз ичига олади. Буларнинг барчаси товар айирбошлашнинг сезиларли даражада кўпайишига, шунингдек, Евро осиё қитъаси ичидаги улкан ҳудудларнинг, шу жумладан Яқин Шарқ мамлакатлари ва ҳаттоки Aфрика давлатларининг иқтисодий ривожланишининг кучайишига олиб келиши керак, улар ҳам «Янги Ипак йўли» га эришишлари керак.
«Янги Ипак йўли» нинг қуруқлик қисмида мавжуд бўлганлардан фойдаланиш ва кейинчалик учта магистрал йўллар билан тўлдириладиган учта темир йўл йўлакларини қуриш режалаштирилган. Қуйидаги темир йўл йўлаклари:
• Шимолий коридор (Хитой-Мўғулистон-Россия-Европа), шунингдек (Хитой-Қозоғистон-Россия-Европа)
• Ўрта / марказий йўлак (Хитой-Қозоғистон-Ўзбекистон-Туркманистон-Каспий денгизи-Кавказ минтақаси-Туркия-Европа).
• Жанубий йўлак (Хитой-Қирғизистон-Ўзбекистон-Туркманистон-Эрон-Туркия-Европа).
«Янги Ипак йўли» нинг Марказий Осиё орқали ўтадиган асосий йўлининг узунлиги тахминан 6500 кмни ташкил этади, шундан 4000 таси Хитой ҳудудидан – Тинч океани соҳилларидан Шинжон-Уйғур автоном туманигача ўтади. Кейин таклиф этилаётган йўналишлар Қозоғистон, Қирғизистон, Ўзбекистон, Туркманистон, Эрон ваТуркия орқали, у ердан Европага – Болгария, Руминия ваЧехия орқали Германияга ўтади. Aсосий йўлнинг филиаллари кўплаб бошқа қўшни мамлакатларга ҳам боришга имкон беради.
Uzbek