Шавкат Мирзиёев чет эл сармояларини жалб қилишни талаб қилса-да, хорижий бизнес Ўзбекистонга шошилмаяпти. Иқтисодчилар эса, маҳаллий бизнесга умид қилиш керак дейишмоқда.
12 август куни Ўзбекистон Президенти Шавкат Мирзиёев видеоконференция йиғилишини ўтказди. Унда маҳсулотларни экспорт қилиш ва маҳаллийлаштириш масалалари муҳокама қилинди. Шунингдек, хорижий инвестицияларни жалб қилиш ҳақида муҳокама бўлиб ўтди.
Президент мамлакат чет эл инвестицияларига муҳтож эканлигини ва бунинг учун Ўзбекистонда дунёда энг қулай шароит яратилганини таъкидлади.
Шунга қарамай, чет эллик сармоядор ўз маблағларини мамлакат иқтисодиётига сарфлашга шошилмаяпти.
Бу муаммони ҳал қилиш учун Ўзбекистонда 2019 йил «Фаол инвестиция ва ижтимоий ривожланиш йили» деб номланди. Анъанага кўра йил номи доирасида келажак учун ривожланиш йўналиши аниқланади ва давлат дастури ишлаб чиқилади.
Бироқ, ижтимоий ривожланиш ҳали муваффақиятли бўлмади: мамлакатда турар-жой биноларининг бузилиши кучаймоқда, одамлар назоратни йўқотиб, норозилик билдиришмоқда ва ҳатто ўзларининг ҳаётларини «яхшилаш» учун астойдил ҳаракат қилаётган амалдорларнинг ҳаётига тажовуз қилишмоқда.
“Бу йил инвестициялар йили. Бутун мамлакат, бутун дунё Ўзбекистонда бўлаётган воқеаларни кузатмоқда. Ҳозирча биз тақдим этаётган имтиёзлар ва мавжуд имкониятлар бўйича натижалар қониқарли эмас», деди президент.
Ким билан музокара қилиш керак?
Ҳукумат мамлакатнинг инвестицион жозибадорлигини ошириш чораларини кўраётганига қарамай, экспертлар ушбу ислоҳотларнинг муваффақиятига халақит берадиган бир қатор камчиликларни қайд этишмоқда.
Тошкентлик мустақил иқтисодчи Абдулла Абдуқодиров Ўзбекистон конверсияни очгани, маъмурий ресурсларни сафарбар этгани, потенциал инвесторларнинг хабардорлигини ошириш бўйича иш олиб бораётгани, халқаро капитал бозорида иштирок этаётгани, хорижий донорлар билан ишлашни кучайтиргани ва бошқа нарсаларга эътибор қаратмоқда.
Буларнинг барчаси шубҳасиз муҳим ва зарур нарсалардир. Аммо, аввалгидек, хорижий инвестор учун кўп нарса ноаниқ. Биринчидан, бу оддий саволларга боғлиқ: ким қарор қабул қилади, ким билан музокаралар олиб боради?
Эксперт инвесторларни, ўз манфаатларига эга бўлган раҳбарларга яқин доиралар томонидан жалб қилинишига эътибор қаратмоқда. Унинг фикрича, муаммо шунда.
Ўзбек олигархлари
Ўзбекистон иқтисодиётида чет эл бизнесининг йўқлиги чет элда яшаб, ўз капиталига эга бўлган ўзбекистонлик муваффақиятли ишбилармонларнинг ватанпарварлик ташаббуслари билан қопланиши мумкин эди.
Бироқ, баланд овоз сўзларга қарамай, улар ўз ватанларининг иқтисодиётини қўллаб-қувватлашга шошилмаяптилар.
“Ўзбек олигархларидан умид йўқ. Уларнинг имкониятлари чексиздир. Аммо улар ўз капиталлари ва бошқа манбаларини шубҳали бўлган ва даромад келтирадимайдиган нарсага йўналтирмайдилар”, деди эксперт.
“Аммо бирорта ҳам олигарх узоқ муддатли истиқболда, 15-20 йил ичида даромад келтирадиган лойиҳаларга сармоя киритмайди. Ва агар у сармоя киритса, унда бошқалар учун ўрнак бўлиши керак. Шунинг учун мен давлат-хусусий шериклик лойиҳаларига ишонмайман”, – дейди Абдуқодиров.
Кўпроқ эътиборни маҳаллий тадбиркорларга қаратиш керак
Унинг фикрига кўра, бутун дунёда катта ва кичик сармоялар учун фойдали ва ишончли жой қидираётган капиталлари ўртача даражадан паст бўлмаган ишбилармонларга умид қилиш керак.
“Улар бир ўлжадан бошқасига югуриб бораётган йиртқичларга ўхшайди. Аммо, шу билан бирга, уларнинг бир бўлак гўшт учун кураши одатий схемаларга мувофиқ бўлиб ўтиши, қоидалар аниқ ва агар бирон бир нарса ишламаса, инвестор ҳеч бўлмаганда ҳеч нарса йўқотмайдиган бўлиши керак «, – дея тушунтиради иқтисодчи.
Аммо, умуман олганда, экспертнинг фикрига кўра, маҳаллий бизнес Ўзбекистон иқтисодиётининг асосий сармоядорига айланиши керак. Унга расмийлар эътибор беришлари керак.
«Биз унга (маҳаллий инвесторга) корпоратив бошқарув асосларини, чет тилларини ўргатишимиз, унга чет элда малака ошириш, солиқ юкини камайтириш ва мулкий манфаатларини ҳимоя қилиш имкониятини беришимиз керак. Шунда у ўзи истаган жойда инвесторларни бошқаради», – дея хулоса қилади Абдуқодиров.
Uzbek