1 апрел куни Россия Федерацияси Қуролли Кучлари Бош штаби бошлиғи Валерий Герасимов ва Россия мудофаа вазирининг ўринбосари Александр Фомин Мудофаа вазирининг ўринбосари – Қуролли кучлар Бош штаби бошлиғи билан ишчи учрашувлар ўтказдилар.
Томонлар икки мамлакат ўртасидаги ҳарбий ва ҳарбий-техникавий ҳамкорликнинг ҳозирги ҳолати ҳамда истиқболли ривожланиш йўналишларини батафсил муҳокама қилдилар. Аввалроқ Москвада минтақавий хавфсизлик ва афғон муаммолари бўйича икки томонлама идоралараро маслаҳатлашувлар бўлиб ўтди. Ўзаро алоқаларнинг фаоллашуви бўш жойда содир бўлмаяпти – икки давлатнинг қонунчилик базаси 150 та давлатлараро, ҳукуматлараро ва идоралараро келишувлардан иборат. Туркманистон армияси Совет ва Россия ишлаб чиқаришининг катта миқдордаги ҳарбий техникаси билан қуролланган.
Ҳарбий қурилиш
Де журе нейтрал Туркманистон 22000 кишидан иборат жанговар тайёр армияни яратди ва ҳарбий кучларнинг дунё рейтингида Глобал Фиреповер 86-ўринни эгаллаб турибди – бу Қирғизистон (93) ва Тожикистонга (99) нисбатан анча юқори. Яъни, бу Марказий Осиёдаги учта етакчилардан биридир. Мамлакатнинг 800 миллион долларлик мудофаа бюджети минтақада Ўзбекистон ва Қозоғистондан кейин учинчи ҳисобланади. 6 миллионга яқин аҳолиси бўлган мамлакат учун жуда яхши кўрсаткич. Туркманистон Президенти Гурбангули Бердимуҳаммедов мудофаа қобилиятини кучайтиришни устувор вазифа деб билади ва қўшинларни қайта қуроллантиришга катта эътибор беради.
Глобал Фиреповер маълумотларига кўра, миллий армияда 72 та жанговар самолёт ва вертолётлар, 654 та танк, 2065 та пиёда жанговар техника ва зирҳли транспортёрлар, 495 та артиллерия ва 160 та ракета ташувчилар мавжуд. Денгиз кучлари 25 та жанговар қисм (асосан патрул кемалари) билан ифодаланади.
Армияни модернизация қилиш ва қайта қуроллантириш давом этмоқда. Ашхабод ҳарбий институти, шунингдек Россия, Покистон ва Туркиядаги ҳарбий университетлар миллий армия учун офитсерлар тайёрламоқда. Бу ҳаракатлар ҳақли, чунки қўшни Афғонистон дунёдаги энг беқарор ва портловчи давлатлардан бири бўлиб қолмоқда. АҚШ ва НАТО қўшинлари чиқиб кетганидан кейин нима бўлишини ҳеч ким билмайди. Афғонистон террористик гуруҳларининг Марказий Осиё мамлакатларига кириб бориши учун энг заиф Туркманистон ҳисобланади. НАТОнинг Афғонистондаги фаол ҳарбий операциялари даврида Афғонистон чегараси муаммоси Ашхабодга ҳозирги каби кескин дуч келмади; чет эл қўшинлари энди афғон томонидаги жангариларни ушлаб турмайдилар. Шимолий-ғарбий вилоятларда Ҳирот, Бадғис ва Фарёб «Исломий давлат» террорчилик гуруҳлари фаолият юритмоқда.
Туркманистон Марказий Осиёнинг постсовет ҳудудидаги ягона нейтрал (қўшилмаслик) давлати ҳисобланади. Нейтраллик Туркманистон ташқи сиёсатининг асосидир. Миллий армия тинчликпарварлик миссияларида ҳам қатнашмайди. Туркманистон Президенти Гурбангули Бердимуҳаммедов 2016 йилда барча қўшни мамлакатлар билан дўстона, яхши қўшничилик муносабатларини ривожлантиришга қаратилган янги ҳарбий доктринани тасдиқлади. Туркманистон ва Россия ўртасида ҳарбий-техникавий ҳамкорликнинг кучайиши Марказий Осиёдаги вазият ўзгаришига мослашувчан муносабат кўрсаткичидир. Иттифоқчини танлаш миллий хавфсизликни мустаҳкамлашнинг энг муҳим шартига айланади.
Кўп ўлчовли диверсификация
Ашхабод НАТО билан (1992 йилдан бери) турли соҳаларда, жумладан қуролли кучларни ислоҳ қилиш, терроризмга қарши кураш ва чегара хавфсизлигини таъминлашда ҳамкорлик қилиб келади. Туркманистон 2002 йилда Тинчлик учун Ҳамкорлик дастурига қўшилган. Ўзининг мудофаа саноатига эга бўлмаган Ашхабод НАТО мамлакатлари – Болгария, Чехия, Словакия, Руминия ва Туркиядан қурол ва ҳарбий техника олиб келиб, ўзининг жанговар салоҳиятини оширишда давом этмоқда.
СИПРИ маълумотларига кўра, Туркманистон томонидан олиб келинадиган қуролларнинг 36 фоизга яқини Туркиядан, Туркманистон ҳарбий импортининг 27 фоизи Хитойдан келтирилган. Ва шунга қарамай, Афғонистондаги 20 йиллик ҳарбий операциялар, Қўшма Штатлар ва НАТО ўзларининг ҳарбий-техник жиҳатдан номувофиқлигини аниқ исботладилар ва Марказий Осиё давлатларининг қуролларига бўлган ишончини сезиларли даражада пасайтирдилар.
Бунинг фонида Ашхабод МДҲ давлатлари билан ҳарбий-техникавий ҳамкорлигини тобора кучайтирмоқда, масалан, Белоруссияда қурол-аслаҳа сотиб олишни кўпайтирмоқда. Сўнгги ўн йил ичида Туркманистонга қиймати 208 миллион доллар бўлган Т-90С танклари, Ми-17-1В вертолётлари, Смерч МЛРС, пиёда жанговар транспорт воситалари ва КамАЗ юк машиналари етказиб берган Рособоронекспортнинг устунлиги мантиқан тўғри келади. Бундан ташқари, Средне-Невский кемасозлик заводи Туркманистон учун 170 миллион доллар эвазига иккита Прожецт 12418 Молния ракета кемасини қурди.
Россия Марказий Осиёда муҳим барқарорлаштирувчи ролни бажаришда давом этмоқда ва иқтисодий, сиёсий ҳамда ҳарбий жараёнларга конструктив таъсир кўрсатмоқда. Туркманистон ва Россия ўртасида ҳарбий-техникавий ҳамкорликнинг ривожланиши Каспий денгизидаги тўқнашувлар хавфини холисона камайтиради, Туркиянинг Марказий Осиё мамлакатларидаги таъсирининг ҳаддан ташқари ўсишига тўсқинлик қилади ва минтақадаги барча давлатларга фойда келтиради.
Uzbek