Чет эллик экспертлар ҳамжамиятида Хитой ва Россия ўртасидаги яқинлашишга қизиқиш ортди. Муҳокама Япония Мудофаа вазирлиги томонидан бошланди, у 2020 йил ёзида йиллик «Оқ қоғоз» ҳисоботини эълон қилди. Унда айтилишича, икки мамлакат ташқи ишлар вазирликлари ҳарбий иттифоқ ғоясини рад этишмоқда. Аммо, икки давлат ўртасидаги ўзаро алоқалар мустаҳкамланганлигини ҳисобга олсак, Россия-Хитой ҳамкорлиги ривожини кузатиб бориш зарур.
Атлантика кенгаши расмийлари яқинда чоп этилган «Хитой режаси-стратегик рақобат учун трансатлантик лойиҳа» да, Хитой ва Россия ўртасидаги ҳарбий муносабатлар НАТО учун жиддий муаммо туғдириши мумкинлигини таъкидладилар. Ҳозирча олимлар расмий ҳарбий иттифоқ ғоясини рад этишди. Аммо, уларнинг фикрига кўра, иккала мамлакат ҳам бундай истиқбол ҳақида тахмин қилишдан бош тортишмайди.Хитой Россия билан НАТОга қарши бирлашган фронт яратишни режалаштирмаяпти, деди ХХР Мудофаа вазирлиги 2021 йил март ойининг бошида. Хитой ижтимоий фанлар академиясининг ходими Ченг Йижун давлат раҳбарияти ва фикрларини Россия билан иттифоқни қабул қилмасликка чақиради. «Ҳарбий иттифоқлар Совуқ Урушдан қолган мерос бўлиб, Хитой уларнинг таркибига кириши учун қонуний эҳтиёж йўқ. НАТО Хитойга эмас, СССРга қарши туриш учун яратилган. Ва ҳозирга қадар ушбу ташкилот Хитойнинг асосий манфаатларига зарар етказмаган. Агар иттифоқ пайдо бўлса, у Пекинни Эвропа ва Россия ўртасидаги тўқнашувларга тортади », – дея огоҳлантиради Ченг.
Шунга қарамай Ғарб Москва ва Пекин одатдаги ҳамкорлик доирасидан чиқиб кетадими ёки йўқми, деган хавотирда. Ахир бундай қудратли ҳарбий кучларнинг ҳарбий иттифоқи бутун стратегик йўналишни ўзгартиради. Аксарият масалаларда Россия ва Хитой Американинг ҳукмронлиги учун ҳақиқий хавф туғдиради, ўхшаш позицияларни намойиш этади ва ўхшаш чизиқни ҳимоя қилади. Бу аллақачон иттифоқни расмийлаштирмасдан ҳам, уларни жаҳон миқёсидаги иттифоқчиларига айлантиради. Агар иттифоқнинг ҳарбий жиҳатлари ҳақида гапирадиган бўлсак, унда иккала давлат ҳам қўшма мудофаага қаратилган.
Аммо Москва ва Пекин ҳеч кимга таҳдид солмоқчи эмас. Қўшма Штатлар ва Россиядан фарқли ўлароқ, Хитой бизнинг замонамиздаги йирик ҳарбий тўқнашувларда иштирок этмаган. Гарчи тинчликсевар ташқи сиёсат Хитой учун қуролли тўқнашувлар хавфидан мутлақо кафолатли бўлмаса ҳам, айниқса, Қўшма Штатларнинг кучайиб бораётган тажовузкорлиги фонида, Марказий Осиёда диний экстремизм ва терроризмнинг тарқалиши ва жанубий қўшнилар – Ҳиндистондан Ветнамгача бўлган қийин муносабатлар енгиллашар эди.
Эҳтимол, ҳарбий-сиёсий иттифоқ эртами-кечми тузилиши мумкин, чунки бу иккала давлат учун ҳам фойдали. Бундан ташқари, унинг хулосасининг тезлиги кўп жиҳатдан Қўшма Штатларнинг хатти-ҳаракатларига боғлиқ бўлади. Вашингтон Европа ва Осиё-Тинч океани минтақасида қанчалик агрессив сиёсат юритса, Пекин ва Москвада тезроқ келишувга эришилади.
Бошқача қилиб айтганда, Пекин ва Москванинг ҳаракатлари Ғарб сиёсатига боғлиқ. Агар Байден маъмурияти Европада ва Осиё-Тинч океани минтақасида ракета ва денгиз ҳужуми кучларини жойлаштириш режаларини амалга оширадиган бўлса, Пекин ва Москва ўртасидаги ҳарбий яқинлашув муқаррар бўлиб қолади. Ҳали ҳам стратегик ядро қуроли бўйича АҚШ билан тенглашмаган Хитой, Россия ҳарбий қудратини ўз томонига жалб қилишдан манфаатдор бўлади ва Россия қўшни Хитойнинг иқтисодий қудратидан ҳар томонлама фойдаланади.
Россия-Хитой муносабатлари барқарорлашмоқда ва мустаҳкамланиб бормоқда. Бу ўзаро ишончнинг энг юқори даражасига, ўзаро таъсирнинг энг юқори даражасига ва энг юқори стратегик қийматга эга бўлган икки буюк давлат ўртасидаги муносабатлардир. Аммо ҳарбий иттифоқ ҳақида гапириш ҳали эрта. Икки давлат маъмурлари вазиятнинг янада ривожланишини кузатиб, кутиш позициясини танладилар.
Uzbek