Ушбу тергов Тҳе Инсидер ва Беллингcат томонидан Дер Спиегел ва Респект.cз сайтларининг ҳиссалари билан тайёрланган.
29155-сонли ҳарбий қисмнинг ГРУ зобитлари болгариялик қурол сотувчиси Емелян Гебревни қидириб топдилар, чунки у Россия босқини пайтида Украина учун ўқ-дорилар етказиб берувчилардан бири эди. Чехия Республикасида ўқ-дориларнинг портлаши ГРУга этказиб беришни олдини олишга ёрдам бермаганидан сўнг, улар Гебревни асаб агенти билан ўлдиришга икки марта уринишди. Ушбу қотиллар гуруҳининг сафарларининг таҳлили шуни кўрсатадики, улар токсинни чегарадан олиб ўтиш учун дипломатик юклардан фойдаланишлари мумкин эди.
Терговнинг олдинги қисмида Тҳе Инсидер ва Беллингcат 2014 йилда Врбетитседаги ўқ-дорилар омборидаги портлашлар кенг кўламли ГРУ операциясининг натижаси эканлигини кўрсатди, унда камида 8 зобит, шу жумладан генерал Аверянов ва Скрипаллар Мишкин ва Чепига операциядан бир ой ўтгач, саккиз ГРУшникдан камида олтитаси давлатдан квартираларни олди. Бундан ташқари, шу вақтнинг ўзида ҳеч бўлмаганда Мишкин ва Чепига «Россиянинг қаҳрамонлари» га айлангани маълум. (қоидаларга кўра, ушбу номга бепул квартира илова қилинган).
Бундан ташқари, ўша ГРУ зобитлари кейинчалик қуроллари Чехия омборида сақланган болгариялик қурол сотувчиси Емелян Гебревга қарши суиқасдда қатнашган деб ёзган эдик. Терговнинг ушбу қисмида биз ГРУ нима учун Гебревга қарши уруш эълон қилганини тушунтирамиз.
Украинага зарба.
Чехия ҳукуматининг Врбетитсадаги саботаж операциялари Гебрев ва унинг ЭМCО компаниясига тегишли қуролларга қаратилганлиги тўғрисида хулосалари эълон қилингандан сўнг, тадбиркор портлашлар пайтида Врбетиcэ омборларидан бирон бир захирани кўчирмоқчи ёки Болгарияга экспорт қилмаслигини айтган. Бу Украина ёки Сурия бўлсин, ҳар қандай бозорда буни рад этган. Аввалроқ Гебрев ҳам унинг компанияси Украинага ҳеч қандай йирик ҳажмдаги этказиб беришни амалга оширмаганлигини айтган эди.
Биз аниқлай олганимиз сабабли, расмий равишда Гебрев ҳақиқатни, 2014 йил октябрь ойидан бошлаб ЭМCО Чехияда сақланадиган товарларни кўчиришни ёки сотишни режалаштирмаганини айтди, буни Чехия омбори оператори Имех вакиллари ҳам тасдиқлашди.
Шунга қарамай, Болгария компанияси 2014 йил охирида Украинага ўқ-дориларни сотган ва Украинанинг 2014 ва 2015 йиллардаги ҳарбий харидларига яқин бўлган иккита манбага кўра, Россия босқини пайтида Украинанинг мудофаасини кучайтиришда ҳал қилувчи роль ўйнаган. Ушбу манбаларга кўра, ЭМCО Эвропа Иттифоқининг Совет давридаги қурол-яроғ билан мос келадиган замонавий ўқ-дорилар ишлаб чиқарган иккита компаниясидан бири бўлган.
Бир манбага кўра, мос келадиган ўқ-дорилар ишлаб чиқарадиган иккита завод мавжуд ва у бошқа компания Россия назорати остида бўлган. Манбалардан бирининг айтишича, ГРУ учун Украинага мос ўқ-дориларни оширилган нархларда сотиб олиш одатий ҳолдир, чунки украиналиклар уни олишмайди. Шунингдек, манбанинг таъкидлашича, Украинага ЭМCО-дан ўқ-дорилар билан учта кема етказиб берилган,
ЭМCО 2014 йил 10 ноябрда имзоланган шартномага асосан 2014 йил декабридан 2015 йил февралигача Украинага 120 дан 152 мм гача бўлган ўқ-дориларни тўғридан-тўғри ёки билвосита экспорт қилганлигини тасдиқлади. Компания шартнома мажбуриятларининг бир қисми бажарилмаганлигини таъкидламоқда.
Гебрев учун ов қилиш
Чехиядаги саботаждан сўнг, ГРУ гуруҳининг айрим аъзолари қисқа паузадан сўнг Гебревга қарши операцияни давом эттирдилар, аммо бу сафар улар аллақачон уни ва унинг ўринбосарини ўлдирмоқчи бўлишди.
Аввал хабар берганимиздек, портлашдан сал олдин ўз қўмондони генерал Аверянов билан Франция-Швейтсария чегараси яқинидаги махфий ГРУ базасида учрашган Денис Сергеэв ва Егор Гордиенко саботаж иштирокчилари орасида эди.
2014 йил 13 октябрь куни эрталаб, Врбетитсадаги саботаж муҳим босқичга кирганида, икки агент Чехиядаги ҳамкасбларига қўшилмади, аксинча Москвага қайтиб келишди. Бир кун олдин, самолёт базасига кўра, Эмелян Гебрев шошилинч тиббий ёрдам учун Москвага, саратон касаллиги билан оғриган рафиқаси билан келган.
Иккала агент ҳам Гебревлар у ерда бўлганида Москвада қолишди.
15 февраль куни иккала зобит учинчи ГРушник Сергей Лютенко ҳамроҳлигида Болгарияга учиб кетишди ва ЭМCО идоралари ёнида жойлашган Ҳилл меҳмонхонасида бир ҳафта қолишди, камида учта кишидан биттаси кириш жойига қарашли хонани сўради.ГРУ уч зобитининг кейинги ташрифи пайтида – 24-29 апрель кунлари – улар яна Гебревнинг Кемпински меҳмонхонасидаги офисининг олдида қолишди, улардан бири яна ЭМCО биносига қарашли хонани захирага олди.
Учлик кетганидан бир ҳафта ўтгач, 22 февраль куни ўша ГРУ бўлинмасидан янги ўзгариш Софияга етиб келди. Ушбу гуруҳга Чехия қўпорувчилик операциясининг муҳим иштирокчиларидан бири – генерал Аверяновнинг Австрия ва Чехияда бўлган пайтида ҳамроҳлик қилган ва фақат 3 ноябрда, яъни биринчи портлашдан икки ҳафта ўтиб, Россияга қайтиб келган зобит Николай Ежов кирган.
Олдинги гуруҳ сингари, учлик ЭМCО офиси яқинидаги меҳмонхонада жойлашди ва яна мос кўринишга эга хоналарни сўради. Иккинчи сменага сезиларли қўшимча, Полковник Иван Терентев бўлиб, у Иван Лебедевнинг қопқоғи остида саёҳат қилган. Беллингcат томонидан қабул қилинган Терентевнинг резюмесидан кўриниб турибдики, ўша пайтда у 29155-отряднинг махсус операцияси қўмондони – яширин операцияларда амалда генерал ўринбосари Аверянов эди. Генерал Аверянов сингари унинг ўринбосари полковник Терентев ҳам тез-тез саёҳат қилмаган. Унинг 2015 йилда Софияда бўлиши ушбу миссиянинг ГРУ раҳбарияти учун муҳимлигини яна бир бор тасдиқлади.
Болгария чегара ёзувлари дипломатларнинг ҳаракатини кузатмайди, шунинг учун Капиноснинг 25 апрель куни Болгария чегарасини кесиб ўтганлигини аниқлаш мумкин эмас. Аммо маълумки, Капинос Салоникидан режалаштирилган рейсни амалга оширмаган, аксинча у Москвага қайтган.
Гебревга қарши қандай токсин ишлатилганлиги аниқ маълум эмас. Эҳтимол, бу «Ажам» бўлиши мумкин эди, аммо буни аниқлаш учун қўшимча лаборатория синовлари зарур. Ва уларни бажариш қийин, чунки Гебревнинг қон намуналари Финляндиянинг Верифин лабораториясидан сирли равишда ғойиб бўлган.
Uzbek