Танқидий фикрлаш
Бу нарсаларни ифодалашга ҳаракат қиладиган билимларни ташкил этиш усулини таҳлил қилиш, тушуниш ва баҳолашга асосланган ақлий жараён. У юқори амалий фикр сифатида таснифланади, бу орқали билим энг самарали ва асосли хулосага келиш учун ишлатилади.
Танқидий фикрлаш шу тариқа фикрларни конкрет хулосаларга олиб келиш учун таҳлилий баҳолайди. Ушбу хулосалар шахснинг ахлоқи, қадриятлари ва шахсий принципларига асосланади.
Шундай қилиб, ушбу тафаккур тури орқали билиш қобилияти шахснинг шахсий хусусиятлари билан бирлашади. Демак, у нафақат тафаккур тарзини, балки мавжудотни ҳам белгилайди.
Индуктив фикрлаш
Индуктив фикрлашга, қарама-қарши фикрлаш усулини белгилайди. Шундай қилиб, фикр юритишнинг бу усули генерал ҳақида тушунтириш излаш билан тавсифланади. Кенг кўламли хулосалар олиш учун ўзига хос қисм. Уларни ўхшаш ҳолатга айлантириш учун узоқ вазиятларни қидиради ва шу билан вазиятларни умумлаштиради, аммо текширилмасдан.
Шу сабабли индуктив фикрлашнинг мақсади далилларнинг эҳтимоллигини ўлчашга имкон берадиган далилларни ўрганишдан, шунингдек кучли индуктив далилларни яратиш қоидаларидан иборат.
Дедуктив фикрлаш
Фикрлашнинг бундай тури нарсаларнинг сабаби ва келиб чиқишига қаратилган. Бу хулосалар ва мумкин бўлган ечимларни келтириб чиқариш учун муаммо томонларини батафсил таҳлил қилишни талаб қилади. Бу кундалик равишда кенг қўлланиладиган фикрлаш жараёни.
Одамлар хулоса чиқариш учун кундалик нарсаларни ва вазиятларни таҳлил қилишади. Масалан, агар кимдир уйга келиб, шериги йўқлигини кўрса, бу уларнинг бирон жойга кетганлигини келтириб чиқариши мумкин. Ўша пайтда, одам калитлари ёки шеригининг кўйлаги одатда уларни ушлаб турадиган жойларда эканлигини кўриш учун бориши мумкин.
Агар сиз ушбу элементларнинг етишмаётганлигини тушунсангиз, дедуктив фикрлаш орқали ушбу хулосани чиқарган ҳолда, у йўқолди деб ўйлаш учун кўпроқ далилларга эга бўласиз.
Хусанова Ҳуррият
Uzbek