Аризона университети тадқиқотчиси Жекан Танга Муқаддас Китобдаги афсонадан илҳомланиб, ўзи ноодатий кема яратди. У Ойда қуёш энергиясидан фойдаланади ва 6,7 миллион Ер турларининг криёген музлатилган уруғлари, споралари, сперма ва тухумларини сақлайди. Сизга ойда қаерда ва нима учун намуналар сақланишини, бундай сақлашга алтернатив мавжудми ёки нима учун умуман янги кема кераклигини аниқ айтиб берамиз.
Нуҳнинг янги кемаси. Фақат ойда
Агар денгиз сатҳида кўтарилиш давом этса, бутун минтақалар ва мамлакатлар, шу жумладан Свалбарддаги банк сув остида қолади. Ушбу хавфни ҳисобга олган ҳолда, Аризона университети (УА) тадқиқотчиси Жекан Танга Инжилда Нуҳ кемаси ҳақидаги афсонадан илҳом олди ва ўзиникини яратди. У Ойда қуёш энергиясидан фойдаланади ва 6,7 миллион Ер турларининг криёген музлатилган уруғлари, споралари, сперма ва тухумларини сақлайди.
Жекан Танга бошчилигидаги бир гуруҳ бакалавр ва аспирантлар ИЭЭЭ аэрокосмик конференциясида тақдим этилган мақолада Ой кемаси контсепциясини баён қилдилар. Муаллифлар лойиҳани «замонавий глобал суғурта полиси» деб аташади.
«Ер жуда суюқ муҳит», деб тушунтиради УА муҳандислик коллежининг аэрокосмик муҳандислиги ва машинасозлик профессори. Инсоният цивилизацияси бизнинг дунёмиз қулаши учун етарлича изларни қолдиради. Масалан, иқлим ўзгаришини олайлик. Агар денгиз сатҳида кўтарилиш давом этса, ернинг бир қисми барча генларни сақлашни ўз ичига олган сув остида қолади. Тҳанг жамоаси бошқа самовий жисмда намуналарни сақлаш, агар бирор ҳодиса Ерни бутунлай йўқ қилишга олиб келадиган бўлса, биологик хилма-хилликни йўқотиш хавфини камайтиради деб ҳисоблайди.
Ернинг хиралашган келажаги
20-30 йил олдин технологияларга боғлиқ башорат қилиш, шунчаки хаёлпарастлик бўлган. Ҳатто энг яхши олимлар ҳам ядро физикасининг таъсирини башорат қила олмаган ва IPHONE каби кундалик нарсалар 1950-йилларда сеҳрли бўлиб туюлган.
Эллик йил олдин дунё аҳолиси 3 миллиардга ҳам етмаган. Аммо, ўшандан бери у икки баробардан зиёд ўсиб, 7 миллиард долларни ташкил етди.Фоиз ўсиш суръатлари пасайган, аммо прогнозларга кўра, 2050 йилга келиб улар 9 миллиард долларга етади. Агар аҳолининг ўсиши 2050 йилдан кейин ҳам давом этса, истиқбол жуда хира бўлади. Ва бундай тез ўсиб бораётган аҳолини боқиш муаммоси иқлим ўзгариши билан янада кучаяди.
Дунёда об-ҳаво бугунги кундан кўра 2050 йилда илиқроқ бўлади; бутун дунё бўйлаб ёғингарчилик ва қурғоқчилик нақшлари намоён бўла бошлайди. 30 йил ичида ЦО концентрацияси даражаси саноатгача бўлган даражадан икки баравар кўп бўлади. Консентрация қанча юқори бўлса, исиниш шунчалик катта ва энг муҳими, жиддий ва қайтарилмас нарсани қўзғатиш эҳтимоли шунчалик юқори: эриши натижасида ер сатҳидан денгиз сатҳининг кўтарилиши. Гренландия музлиги; тундрада метаннинг назоратсиз чиқарилиши….Ва буларнинг барчаси, агар Ер глобал фалокат билан йўқ қилинмаса содирбўлади.
Унда нима бўлади? Генетик банк
Деярли 40 йил олдин, Норвегиянинг Свалбард оролида ўсимлик уруғлари банки пайдо бўлди. Табиатни муҳофаза қилиш бўйича мутахассис Царй Фовлер, ЦГИАР Халқаро қишлоқ хўжалиги тадқиқотлари бўйича маслаҳат гуруҳи билан ҳамкорликда ўсимлик уруғларини кўп миқдорда сақлаш учун касса очди.
Генлар банки ойда қаерда бўлади?
2013 йилда олимлар Ой сатҳидан тахминан 200 та лава найчалари (туннеллари) тармоғини топдилар. Ушбу тузилмалар миллиардлаб йиллар олдин лава оқимлари ер ости ғорларини ҳосил қилиб, юмшоқ тошлар орқали ер ости йўлларини босиб ўтишда пайдо бўлган. Ерда лава найчалари кўпинча метро туннелларининг ўлчамига эга ва зилзилалар, пластинка тектоникаси ва бошқа табиий жараёнлар натижасида осонликча йўқ қилинади. Ойда бундай жараёнлар мавжуд эмас. Ой лава найчалари диаметри 100 метрга яқин. 4 миллиард йил давомида қўл теккизилмай, улар келажакдаги инсон колониялари учун қуёш нурлари, микрометеоритлар ва сирт ҳарорати ўзгариши учун бошпана беради.
Ой базаси ёки одамларнинг Ойга жойлашиши ғояси юзлаб йиллар давомида мавжуд бўлиб, лава найчаларининг топилиши космик жамоатчиликнинг контсепцияга бўлган иштиёқини қайтадан уйғотди. Аммо ой жуда ёқимли муҳит эмас. Нафас оладиган сув ёки ҳаво йўқ, ҳарорат -25 °C.
Ой кемасини қуриш осон иш эмас, аммо баъзи бир «конвертдан ташқаридаги тезкор ҳисоб-китоблар» асосида тадқиқот муаллифи буни фараз қилиш қийинроқ эмаслигини таъкидлади. 6,7 миллион турдаги ҳар бирининг тахминан 50 та намунасини ташиш учун тахминан 250 та ракета учирилиши керак. Таққослаш учун, Халқаро космик станцияни (ХКС) барпо этиш учун 40 та учириш керак эди.
Uzbek