Форбес журналининг Қозоғистон ва Грузиядаги ношири, ишбилармон Арманжан Баитасов ўзининг Ёутубедаги канали Баитассов Ливе учун яна бир сонини тайёрлади. Дастур меҳмони сиёсатшунос, хатарларни баҳолаш гуруҳи директори Досим Сатпаев эди. Бу сафар суҳбатдошлар замонавий Қозоғистон дуч келиши мумкин бўлган хатарлар ҳақида гаплашдилар ва ҳозирги геосиёсий кун тартибини муҳокама қилдилар.Диалог Қозоғистоннинг асосий иқтисодий ва сиёсий иттифоқчиси бўлган Россия билан бошланди. Арманжан Байтасов меҳмонидан Россия сиёсий элитаси, санкциялар ва бошқа босим турларига қарамай, нима учун ҳанузгача ўз раҳбари Владимир Путинни қўллаб-қувватлашини сўради.
Досим Сатпаев бу биринчи рус амалдорларининг кутган реакцияси, деб жавоб берди, чунки деярли барча элита, камдан-кам истиснолардан ташқари, Путин туфайли содир бўлган улар унинг синфдошлари, ҳамкасблари ёки содиқ олигарх-вассаллари. Путиннинг кетиши улар учун фалокат бўлади, чунки Россия президенти узоқ йиллар давомида қуриб келаётган бу алоқалар ва ўзаро боғлиқлик пирамидаси йўқ қилинади. Ва унинг сўнгги хабарлари натижаларини сарҳисоб қилар эканмиз, Путин Россияни СССРнинг аналогига айлантирмоқда.
«У ёки бу шахсиятни баҳолашда унинг қандай шаклланишига қараш керак. Путин махсус хизматлардан, хавфсизлик аппаратларидан фойдаланиб келганлиги сабабли, у қарама-қаршилик услубига эга. Бу жуда оддий: дўстлар ва душманлар бор. Қора ва оқ бор. Аслида, Путин ички ва ташқи душманларни қидирмоқда. Навалний ва унинг тарафдорлари ички душманлардир. Ва ташқи душманлар ҳам етарли. Ҳар йили уларнинг сони кўпаймоқда. Бу вазиятда Қозоғистон учун ҳам кўплаб муаммолар пайдо бўлади. Биз қўшнимиз. Умуман олганда, биз қийин аҳволга тушиб қолдик, чунки биз тош билан қаттиқ жой ўртасида – Хитой ва Россия, императорлик амбицияларига эга икки давлат ўртасидамиз. Ҳақиқатан ҳам, Қозоғистон ҳарбий ва иқтисодий жиҳатдан ҳам жуда заиф ўйинчи. Биз кўплаб ташқи омилларга, шу жумладан рус рублига боғлиқмиз. Сиёсий жиҳатдан биз ҳам беқарормиз», – таъкидлади Досим Сатпаев.
Унинг таъкидлашича, ўз хавфсизлигини таъминлаш учун Қозоғистон мустақилликни қўлга киритганидан бошлаб турли хил халқаро ташкилотларга аъзо бўлиб, улар хавфсизликни кафолатлаши керак бўлган кўплаб халқаро шартномаларни имзолаган.
Досим Сатпаев Қозоғистон учун яна бир хавфни ҳам айтиб ўтди. Путиннинг ҳаракатлари ва сўзларидан, шунингдек унинг энг яқин шерикларидан, масалан, ташқи ишлар вазири Сергей Лавров ва Россия Федерацияси президентининг собиқ ёрдамчиси Владислав Сурковдан, Россия геосиёсий ёлғизлик босқичига киришга тайёр эканлиги аён бўлади, Қозоғистоннинг кўпвекторли сиёсат контсепциясига бу аниқ зид келади. Арманжан Байтасов меҳмонидан Россия ва Украинанинг қарама-қаршилиги Қозоғистонга қандай таъсир кўрсатиши мумкин, агар вазият қизғин паллага кирса,«бу биз автоматик равишда Россия Федерацияси томонида бўлишимизни англатадими?», дея саволга тутди.
«КХШТ уставида бевосита ташқи тажовуз содир бўлган тақдирда ушбу иттифоқ аъзолари бир-бирларига ёрдам беришлари кераклиги кўрсатилган. Аммо мен юз фоиз аминманки, агар Украина билан зиддият юзага келса, у ҳолда Қозоғистон КХШТ уставидаги бу фикрни қабул қилмайди. Бундай вазиятда Қозоғистоннинг Россияни қўллаб-қувватлаши мамлакатимизнинг барча кўпвекторли сиёсатининг бир зумда муваффақиятсизлигига олиб келади. Бундан ташқари, аллақачон Қозоғистонни Россиянинг тажовузкор ташқи сиёсати соҳасига жалб қилишга уринишлар бўлган. Туркия Россия самолётини уриб туширганида, КХШТ йиғилишларидан биридан сўнг, Арманистон вакили кутилмаганда ушбу ташкилотнинг барча аъзолари пайдо бўлган можарода Россияни бир овоздан қўллаб-қувватлашини эълон қилди.
Шундан сўнг дарҳол Қирғизистон, Белоруссия ва Қозоғистон вакиллари умумий конференция ўтказдилар, у ерда улар буни бирма-бир инкор этдилар.
Қозоғистон учун Туркия иқтисодий нуқтаи назардан ҳам, геосиёсий жиҳатдан ҳам муҳим шерикдир, – деди сиёсатшунос.
У ўз вақтида жуда кўп турли хил хатоларга йўл қўйган деб Ўзбекистоннинг собиқ президенти Ислом Каримовни эслади, аммо шунга қарамай, мамлакатининг КХШТдаги иштирокини тўхтатганда тўғри иш қилди, чунки у Россия ушбу ҳарбий блокни ўзининг ташқи сиёсатига айлантирмоқчи эканлигини тушунди. Бу Ўзбекистон суверенитетига таҳдидларни келтириб чиқаради ва Каримов бошиданоқ унинг мамлакати ҳеч қачон Ўзбекистоннинг миллий манфаатларига таҳдид соладиган бирон бир минтақавий ташкилотда қатнашмаслигини айтган эди.Ислом Каримов КХШТни бундай ташкилотлар қаторига киритди, – деб эслади хатарларни баҳолаш гуруҳи директори.
Uzbek