CNBC: Ўзбекистон ислоҳотлар йўлида, аммо баъзи иқтисодчилар бунга ишонишмаяпти

0
2685
Манба: CNBC

• Ўзбекистон олтин қазиб чиқариш бўйича дунёда тўртинчи ўринда туради, шунингдек мис ва уранга бой. Энергия манбалари мамлакатда кенг тарқалган бўлиб, фойдаланилмаган нефть ва газ захиралари мавжудлиги таъкидланади.

• 2018 йилда Иқтисодий Салоҳият индексида Ўзбекистон 167 мамлакат орасида 156-ўринни эгаллади. Бу кўрсатгич Суданга қараганда паст.

Ресурсларга бой Ўзбекистон чет эл инвестицияларини жалб қилишга интилмоқда, чунки ҳукумат томонидан амалга оширилаётган бир қатор ислоҳотлар унинг иқтисодий моделини ўзгартиришга ёрдам беради.

Собиқ Совет Иттифоқи давлати 1991 йилда расмий Москвадан мустақилликка эришди ва сўнгги йилларда бу Марказий Осиё мамлакати давлат томонидан бошқариладиган иқтисодиётдан бозорга йўналтирилган иқтисодиётга ўтишни истаётганини билдирди. Ўзбекистон ҳукуматининг бу ислоҳотлари, хусусан, қишлоқ хўжалигини ишлаб чиқаришни диверсификациялаш, шунингдек минерал хом ашё ва нефть экспортини ривожлантириш, ишлаб чиқариш қуввати ва умуман ишлаб чиқаришни ривожлантириш масалаларига қаратилди.

Ўзбекистон олтин қазиб чиқариш бўйича дунёда тўртинчи ўринда туради, шунингдек мис ва уранга бой. Энергия мамлакатда кенг тарқалган бўлиб, фойдаланилмаган нефть ва газ захиралари мавжудлигини таъкидлайди.

Пахта ишлаб чиқариш ҳам асосий даромад манбайи бўлиб қолмоқда. Аммо мамлакатнинг асосий даромад маҳсулоти етиштириш саноатида мажбурий меҳнатдан фойдаланилгани учун глобал бозорда бойкотлар эълон қилинган.

Шавкат Мирзиёев 2016 йилдан бери Ўзбекистон Президенти лавозимида ишлаб келмоқда ва иқтисодиётни очишга қаратилган ҳаракатларнинг асосий ислоҳотчиси бўлиб келмоқда. 2018 йил ноябрь ойида эълон қилинган Ўзбекистон ҳукуматининг 2019 – 2021 йилларга мўлжалланган ислоҳот харитасида бешта сиёсий мақсад белгиланган:

макроиқтисодий барқарорликни сақлаш;

давлат томонидан бошқариладиган иқтисодиётдан бозорга асосланган тизимга ўтишни тезлаштириш;

ижтимоий хизматларни яхшилаш;

бозор иқтисодиётида давлатнинг ролини кучайтириш;

экологик барқарорликни сақлаш.

Мирзиёев маъмурияти ўз эътиборини суд тизими, инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилиш, коррупцияга қарши кураш, молиявий бозорларни либераллаштириш ва маҳаллий ҳамда хорижий сармоядорлар учун қулай шароитлар яратишга қарата бошлади.

“Auerbach Grayson” чегара брокерлик марказининг таҳлилчиси Ипек Вилдер CNBC’га айтишича, бундай ислоҳотлар Ўзбекистонни «1990 йилларнинг бошларидаги Польша ва 2000 йилдаги Руминия билан солиштиришга ёрдам беради».

Бу ерда ялпи ички маҳсулотнинг ўсиши ва бозор ислоҳотлари, чет элликлар учун инвестиция имкониятларини оширди.

Ҳукумат давлат корхоналарини кенг миқёсда хусусийлаштириш ҳаракатида. Auerbach Grayson’нинг маҳаллий шерикларидан бири бўлган Avesta Investment Group сармоядорлар қизиқишини уйғотадиган ликвидли захираларга мисол қилиб, қуввати 3,5 миллион тонна бўлган «Қизилқумцемент» заводини келтирди. Компания 86% давлатга қарашли бўлиб, унинг 35 фоизи хусусийлаштиришга мўлжалланган.

2018 йилда Ўзбекистоннинг ЯИМ ўсиши 5,1% ни ташкил этди ва 2019 йилнинг биринчи чорагида 5,3% ни ташкил этди.

Ислоҳотлар чарчоғи

Гарчи Ўзбекистоннинг фойдасига ишлайдиган макроиқтисодий омиллар, унинг жойлашуви, ёш бўйича демографияси, табиий захиралари, катта валюта захиралари ва ҳукумат ҳамда хусусий секторнинг қарздорлик кўрсатгичи паст бўлса-да, унинг чет эл бозорларига киришга бўлган уриниши ҳали ҳам жиддий муаммоларга дуч келмоқда.

Яқинда 1 миллиард АҚШ доллари миқдоридаги облигациялар таклифи инвесторлар томонидан яхши қабул қилинди, аммо ҳукуматни ривожлантириш стратегияларида айтилган барча режалар тўлиқ амалга оширилмади, дейди Economist Intelligence Unit глобал прогнозлаш директори Агата Демерайис.

«Шуниси аниқки, давлатга тизимли равишда иқтисодий ўсишни рағбатлантириш шарти билан бозор иқтисодиётига ўтиш узоқ истиқболга қолмоқда», деди Демарайис CNBC’га.

«Ислоҳотларнинг чарчаш хавфи ҳам бор – жаноб Мирзиёев қисқа вақт ичида кўплаб иқтисодий ислоҳотларни амалга оширди, бу уларнинг кўлами туфайли самарали амалга оширишни қийинлаштириши мумкин.»

Унинг сўзларига кўра, собиқ Совет Иттифоқи давлати ҳанузгача «жуда таъсирчан ва ҳозирги онгдан узоқлашиш учун ўнлаб йиллар керак бўлади», дея тушунтирди у.

Демократик ислоҳотлар ҳақида скептицизм

Мирзиёевдан олдинги Ислом Каримов даврида Ўзбекистон қаттиқ назорат остида бўлган жамият эди, аммо янги риторик режим ўзгариши аниқ натижаларга олиб келадими ёки йўқми деган савол ўртага ташланади.

2018 йилда Иқтисодий Салоҳият индексида Ўзбекистон 167 мамлакат орасида 156-ўринни эгаллади. Бу кўрсатгич Суданга қараганда паст.

Агата Демерайиснинг тахмин қилишича, иқтисодий муҳитни ислоҳ қилишга уринишларига қарамай, Мирзиёев демократияни ривожлантириш учун сиёсий ислоҳотларни амалга ошириши даргумон, бу ҳукуматга хорижий инвесторларни жалб қилишга уринишда ёрдам бермайди.

«Президент сиёсий маҳбусларни озод қилган бўлса-да, баъзи косметик ўзгаришлар ва президентнинг ижобий риторикаларига қарамай, сўз эркинлик томон жиддий ўзгаришлар бўлиши даргумон», – қўшимча қилди у. Шунингдек, Демерайис ҳукуматга сармоядорларнинг нуқтаи назарини ҳисобга олишни таклиф қилади.

Капитал иқтисодиётнинг ривожланаётган бозорлари бўйича бош иқтисодчиси Уилям Жексон CNBC га айтишича, мамлакат институционал яхшиланиш борасида «узоқ муддатли истиқболга эга ва инвесторларни ўзига ишонтириши керак бўлган» яхшиланишларга эришди.

Шу билан бирга, унинг таъкидлашича, Ўзбекистон Россия билан савдо-сотиққа жуда боғлиқ, у ерда «потенциал ўсиш жуда суст» ва бошқа қисқа муддатли тўсиқларга дуч келмоқда.

«Яқинда Ўзбекистонда “кредит бум”и рўй берди, бу импортнинг кескин ўсишига ва жорий ҳисоб-китоблар дефицитининг ошишига олиб келди, шунинг учун ҳозирги пайтда кўп нарса хорижий капиталнинг кириб келишига боғлиқдир», дея қўшимча қилди у.

Манба

Матнда хатоликни кўрсангиз, уни белгилаб Ctrl+Enter ни босинг.

Фикр матни

Илтимос, изоҳингизни киритинг!
Илтимос, исмингизни бу ерга киритинг