АҚШнинг янги мудофаа вазири Ллойд Остин Деҳлига ташриф буюрди. Ҳиндистон ва АҚШ ўртасидаги ҳарбий ҳамкорликни янада ривожлантириш, шунингдек, Хитойнинг Ҳинд-Тинч океани минтақасида кучайиб бораётган таъсирига қарши туриш учун икки томонлама алоқаларни кучайтириш шунингдек бошқа глобал ва минтақавий муаммолар Деҳлида АҚШ мудофаа вазири Ллойд Остин томонидан муҳокама қилинди. Унинг Осиёга сафарининг Ҳиндистондаги қисми уч кун давом этди. Шу вақт ичида америкалик вазир, ҳамкасби Ражнат Сингх, шунингдек, бош вазир Нарендра Моди билан учрашувлар ўтказди.
«Ҳиндистон тез ўзгарувчан халқаро муҳитда тобора муҳим шерикка айланмоқда», деди АҚШ Мудофаа вазири. «Мен АҚШнинг Ҳиндистон билан кенг қамровли ва истиқболли мудофаа шериклигини қўллаб-қувватлашини тасдиқлайман, бу бизнинг ҳинду Тинч океани минтақасига бўлган ёндашувимизнинг асосий устунидир.»
Остиннинг ҳиндистонлик ҳамкасби уларнинг музокаралари асосан икки мамлакат «ҳарбий идоралари ўртасидаги ҳамкорликни кенгайтириш» масалаларига қаратилганлигини таъкидлади. «Биз инклюзив глобал стратегик шерикликнинг барча имкониятларини ишга солишга содиқмиз», деди у.
Ҳиндистон мудофаа вазири Ражнат Сингх 2021 йил 20 март куни Ҳиндистоннинг Ню-Деҳли шаҳрида тантанали қабул маросимида АҚШ мудофаа вазири Ллойд Остин билан учрашди.
Икки давлат ҳарбий ва ҳарбий-техник соҳаларда алоқаларни ўрнатиш учун жуда мустаҳкам базага эга. “АҚШ ва Ҳиндистон сўнгги йилларда ўзаро ҳарбий муносабатларни изчил ривожлантирмоқда, қатор мудофаа шартномаларини имзолади ва ҳарбий ҳамкорликни чуқурлаштирди. 2019 йилда икки томон мудофаа соҳасида 3 миллиард доллардан ортиқ битимлар туздилар.Ҳарбий-техникавий ҳамкорлик доирасида ўзаро савдо ҳажми 2008 йилда нолдан 2019 йилда 15 миллиард долларга ўсди, деб ёзади АР нашри. «Хавфсизлик бўйича АҚШ-Ҳиндистон ҳамкорлиги Вашингтонда икки томонлама қўллаб-қувватланмоқда ва 2000-йилларнинг бошидан бери сезиларли даражада ривожланиб бормоқда. Лекин савдо келишувлари тўсиқ сифатида қолмоқда».
Самарали қамраб олиш кучлари
Бироқ, Остиннинг Деҳлида бўлиб ўтган учрашувларидаги мунозара нафақат ҳарбий-техникавий ҳамкорлик ҳақида эди. Асосий эътибор Хитой билан муносабатларга қаратилди.
Шуниси эътиборга лойиқки, Остиннинг Ҳиндистонга сафари Австралия, Ҳиндистон, Япония ва АҚШ раҳбарларининг учрашувидан бир неча кун ўтгач амалга оширилди. Тўртлик номи билан танилган ушбу норасмий стратегик иттифоқ Жанубий Хитой ва Шарқий Хитой денгизларининг баҳсли ҳудудларида, Тайван бўғозида, Ҳиндистон билан чегарада мунтазам равишда ўз мушакларини букиб турадиган Хитойга қарши минтақавий мувозанат сифатида қаралади.
«Байден маъмурияти, эҳтимол, Хитойга нисбатан қаттиқроқ позицияни танлаган Трамп маъмурияти йўлини давом эттириши мумкин. Бироқ, Трамп президентлиги даврида қабул қилинган ташқи сиёсатдаги бир томонлама ёндашувдан фарқли ўлароқ, Байден иттифоқчилар ва шериклар коалицияси билан, айниқса, Хитой йўналишида ишлашни хоҳлайди»,-деб ёзади Дипломат.
Бундан ташқари, Остиннинг Деҳлига ташрифи АҚШ-Хитой музокараларидан деярли дарҳол ўтиб кетди, у жуда кескин ва умуман илиқ бўлмаган муҳитда бўлиб ўтди – бу Аляскада бўлиб ўтганлиги сабабли эмас. Март ойида Пентагон раҳбари ва АҚШ давлат котиби Энтони Блинкен ҳам Япония ва Жанубий Кореяга учиб кетишди. Бу мамлакатлар ҳам АҚШнинг Хитой билан геосиёсий қарама-қаршиликдаги муҳим шериклардир.
Остин ва Блинкен Осиёдаги шериклари билан алоқада бўлганида, Хитойга қарши умумий қаршиликни қўллаб-қувватлашга муваффақ бўлишганига аниқ ишонч йўқ. Қандай бўлмасин, якуний баёнотларда на Пентагон раҳбарининг Ҳиндистонга сафари натижалари, на Хитой тўртлиги саммити натижалари ҳақида сўз юритилмаган. Хусусан, Хитой Коммунистик партияси назорати остидаги » Global Times» газетаси «АҚШнинг Хитойга қарши Осиёдаги иттифоқчиларини бирлаштиришга уриниши кутилган натижаларни бажара олмади» сарлавҳали мақоласида бунга эътибор қаратмоқда.
«Хитой ўз тараққиёт йўлида қатъий туриб, очиқлик йўлини давом эттирса ва бошқа мамлакатлар билан ўзаро манфаатли ҳамкорликни кенгайтирса-да, АҚШ томонидан йиғилган, айниқса яқин кишиларнинг заиф иттифоқи тез орада парчаланади», – деди Хитой Халқаро тадқиқотлар институти.
Мураккаб муаммо
Ўтмишда Америка-Ҳиндистон муносабатлари ниҳоятда нотекис ривожланган. Шунга қарамай, «Хитойнинг позициясининг тобора мустаҳкамланиб бориши Моди ва ҳозирда АҚШнинг собиқ президенти Дональд Трамп ҳукмронлиги даврида бу мамлакатларни бир-бирига томон итариб юборди», деб эслатмоқда АФП. Эндиликда, Дипломат, Пентагон бошлиғининг Осиё сафари ҳиндистонлик қисми «Ҳиндистон-Америка стратегик алоқаларининг Ҳиндистон-Тинч океани минтақасида мавжуд хавфсизлик матрицасида муҳимлигини таъкидлайди»
Бироқ, Вашингтон Деҳли билан иттифоққа киришга тайёр эмас ва Оқ уй бундан унчалик мамнун эмаслигига кўз юммоқда.
С-400 зенит-ракета тизимини ишга туширувчиси
Бундан ташқари, Америка-Ҳиндистон муносабатларида янада жиддий тирнаш хусусияти мавжуд – Деҳли Россиянинг С-400 зенит-ракета тизимларини сотиб олишни режалаштирмоқда. Умуман олганда, Американинг мудофаа компанияларининг Ҳиндистон билан тузган миллиардлаб долларлик шартномаларига қарамай, Россия республика учун энг йирик қурол етказиб берувчидир.
5,4 миллиард доллар миқдорида С-400 етказиб бериш бўйича шартнома 2018 йилда имзоланган. Миқдорнинг бир қисми – тахминан 850 миллион доллар – Деҳли томонидан аллақачон ўтказилган. Ҳиндистон, ҳатто Американинг санкциялари хавфига қарамай, келишувга рози бўлди – ўша Россиянинг ҳаво ҳужумидан мудофаа тизимларини сотиб олиш учун, Вашингтон Туркияга қарши чекловларни аллақачон киритган. Биринчи комплексларнинг Ҳиндистон томонига ўтиши, ОАВ хабарларига кўра, шу йилга режалаштирилган ва Ҳиндистон расмийлари республика мудофаа қобилиятини модернизация қилишнинг муҳим воситаси сифатида ҳаво ҳужумидан мудофаа тизимларига муҳтожлигини ва Америка санкцияларининг истиқболи йўқлигини таъкидламоқда.
Uzbek