Хитой билан стратегик ва кенг қамровли ҳамкорликни эълон қилган Россия президенти Владимир Путин, Пекин раҳбариятининг ишончини йўқотмоқда, бу эса ўз қарорларининг қатъийлигига ва Украина авантюраси «қопқонидан» йўқотишларсиз чиқиб кетиш имокниятига тобора кўпроқ шубҳа билан қарамоқда.
Хитой Россиянинг Украина устидан ғалабага эриша олмаслиги ва можародан жаҳон саҳнасида сиёсий ва дипломатик жиҳатдан заифлашган аҳамиятсиз давлат сифатида чиқишини мумкин деб ҳисоблайди, дея хабар бермоқда Financial Times Хитой расмийларига таяниб.
Улардан баъзилари, деб ёзади FT, шахсий мунозараларда ҳеч бўлмаганда шахсан Путинга маълум даражада ишончсизликни тан олишмодқа. Нашр манбаларига кўра, Россия президенти Си Цзинпинни Украинага бостириб кириш нияти ҳақида огоҳлантирмаган. Урушдан бир неча кун олдин Хитойга ташрифи чоғида у фақатгина Киев Россия ҳудудига ҳужум қилиб, гуманитар фалокат келтириб чиқарса, «чора» кўриши мумкинлигини айтган.
Хитойдагилар эса, Путин бошлаган бу босқинни, тўла қонли уруш эмас, балки чекланган ҳарбий аралашув бўлиши мумкин, деган сигнал сифатида тушунишган.
«Путин ақлдан озди», дейди FTга анонимлик шарти билан хитойлик амалдорлардан бири. “Бостириб кириш ҳақидаги қарорни [Россиядаги] жуда кичик бир даврадаги гуруҳ одамлар қабул қилган. Хитой шунчаки Россияни тушунмайди”, – дея тушунтирди у.
FT манбаларига кўра, вазиятни баҳолашдаги муваффақиятсизликлар Хитой ТИВдаги Россия бўйича бош эксперт, вазир ўринбосари Лэ Юйченгнинг карьераси учун қимматга тушган. Рус тилини биладиган ва Совет Иттифоқида ишлаган, кейин Россия ва Хитой фаол равишда яқинлашаётган пайтда вазирликдаги учинчи шахс бўлган Лэ Юйченг вазир лавозимига даъвогарлар орасидан чиқариб ташланган ва ХХР телевидение ва радиоэшиттириш Давлат бошқармаси бошлиғи ўринбосари лавозимига ўтказиб юборилган.
“Лэ Юйченгнинг икки поғанага лавозими пасайтирилди. Уни Россия босқинини разведка (олдиндан билолмагани) учун жавобгар деб топишди”, деди аноним амалдор.
Энди эса Хитой Ғарб билан кескинликни пасайтирмоқчи, Европада ўз мавқеини мустаҳкамламоқчи ва ўзини нафақат тинчлик ўрнатиш имконияти мавжуд куч сифатида таклиф қилмоқчи, балки Украинани урушдан кейинги реконструкция қилишда иштирок этишга ҳам тайёр, дейди FT манбалари.
Буни Хитой ТИВидаги “лочин”лардан бири бўлган Чжао Лицзяннинг “қора рўйхатга” киритилиши, шунингдек, Хитойнинг АҚШдаги собиқ элчиси бўлиб ишлаган Цин Гангнинг раҳбарлик лавозимига тайинланиши ҳам далолат беради.
Пекиннинг мақсади – Кремль билан яқин муносабатларидан фойдаланиб, Путинни ядровий қурол ишлатишдан қайтаришга тайёр эканига Европа етакчиларини ишонтиришдир, деди Хитой ва Европа Иттифоқи расмийлари FTга.
Европа Иттифоқи Хитойнинг энг йирик савдо шериги бўлиб қолмоқда ва блокнинг фақат иккита мамлакати – Голландия ва Германия Хитой товарларини бутун Россиядан 3,3 баравар кўпроқ сотиб олади (245 миллиард долларга нисбатан 73 миллиард доллар). Шу билан бирга, Россия Федерацияси Хитой компаниялари учун энг яхши 10 та асосий экспорт бозорлари рўйхатига ҳам киритилмаган.
«Хитой бир вақтнинг ўзида жуда кўп мамлакатларга, айниқса унинг асосий иқтисодий ҳамкорлари бўлиб қолаётган ривожланган мамлакатларга нисбатан тескари ҳаракат қилаётганини тушунди», дейди Жан-Пер Кабестан, Hong Kong Baptist University хитойшунос-эксперти.
Шу боис, унинг фикрича, Хитой Европа Иттифоқи ва унинг асосий аъзо давлатлари, шунингдек, АҚШнинг Япония, Жанубий Корея ва Вьетнам каби Осиёдаги иттифоқчилари билан яқинлашиш учун курашмоқда.
Uzbek